Wew kolejce
Opublikowano:
6 listopada 2019
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Prezentujemy opowiadanie Mariana Antoniego Bartkowiaka, które pochodzi z książki „Eknij so jak buło… Kedyś tutej… nowo wersja”.
Nie rozchodzi sie tu o kolejke linowum czy inkszum bane, jak PKP, ani tyż zabowke dla dzieciorów, co lotała po szynach wew chaci na dywanie u ty wiary, co raczy zez kolejkum, ło który tu bydzie mowa, niewiele miała wspólnygo.
Rozchodzi sie ło to, co dzisiej, jak so ekniecie wew supermarketach, na nagrumadzune tam towary i tak poukłodane, co by wew ślypia same wpodały i pakowały sie do tego wielgiygo wózka, który pkocie, jakieście sum szanowane szpeniole guli tego, żeśta sum pany klijynty i jak jorgniecie sie, jaki to lizus tyn sprzedawca, co ciyngiym ino czai sie, guli wtryniyniu wum jakigo towaru, to ciynżko bydzie wum (a młodziokum barzy ciynżko), dać wiare wew to, co wum kce nagrygolić. Szak dzisiej na rynku wszyćko jezd – łod wyboru do koloru – aby tylko bejmów, to wiara za doś ni mo.
Tero, co byście kapli, co młodzioki nie pamiyntajum, zaś starszo wiara pamiynto doś dokładnie, bydzie ło słynnych niegdyś na cołki świat kolejkach wew naszym Peerelu, w czasach wspaniały gospodarki planowy.
Wiync, wiara, buło to mniej wiyncy tak: buły wew mieście różniaste sklepy, jak dzisiej. Nie jakiesiś megasamy i supermarkety, ino takie normalne zez ladum, kierownikiym i persunelym. Dejma na to – rzeźnik. Dzisiej tyż jezd, ino mo szyld: „RZEŹNIK”, a wew środku różne miynsiwa, chabasy i wyndliny. A wew tyn czas mioł ambitny szyld: „MIĘSO I WĘDLINY”, ino że wew środku buł aby rzeźnik i prowie co dziyń przed jego drzwi (na wiele godzin pryndzy, niż stojało na tych drzwiach napisane, ło który sie łotwiyro), ustowiała sie wiara wew kolejce, co mieli skiyndyś wieści, że dzisiej, prócz rzeźnika, bydzie jeszczyk do nabycia coś do spucniyńcio dla wiary.
Jedyn taki wielgi łożgol mioł baczynie, co by nie buło jaki bachandryi, jak sie drzwi roztworzum, bo zawżdy ciyngiym wew ty kolejce wiara buła na sie napuczuno, zez pode łba na sie szpycowali i łodżynali sie łostro. Czasym to buło tak: dochodzi jaki łoptymista na kuniec i sie pyto: „Pani jezd łostatnio?”, a una mu na to: „Co, to już gorszych ni ma?”.
Zaś nastympno pyto: „Pan stoi na kuńcu?”.
– Nie, na nogach!
– A co tu bydzie można dostać?
– Jak za mnum to nic, a jak przedy mnum to po sznupie!
Zaś baba sie łodżyno:
– Pocałuj mnie pan, wiysz pan, w co!
– Łe jery, pani, jo tu żym przyloz za chabasym, a nie na pieszczoty.
Widać, bardzo sie naród wew tych kolejkach nie kochoł, bo kożdyn jedyn so wyobrożoł różniaste chabasy, kiełby i szynki, a zaś potym normalnie sie łokozało, co dowieżli aby dwie kisty żeberek, dziebko gnotów na galart, troche kichy i leberki, a karmunady czy inkszygo miynsiwa nie wiadać ile, bo na widoku dla klijyntów na sklepie nic nie buło wyłożune. A i tak półowa wiary zez ty kolejki wróciuła do chaci zdżoźniuno, co by upitrasić jakum naworke abo nudle, bo u chabaja co najwyży nie dali sie oranić, bo nic nie dostali kupić.
Marian Antoni Bartkowiak, „Eknij so jak buło… Kedyś tutej… nowo wersja”, Konin 2019
Wew tych kolejkach to barzy gorzy buło aby jeszczyk przed kożdymi świyntami, bo sie wiara ustowiała zez wieczora poprzednigo dnia i zaś zapisywali sie na takie listy kolejkowe, co by nie buło bałaganu i to nie tylko u chabaja, ale wew kolonialkach, jak ino któś puściuł bajer, co łoprócz octu i musztardy bydum towary zwane deficytowe, zez importu, jak pumerańczka abo cytryny. Aby szmergulasów i berbeli zawżdy buło doś dla wszyćkich.
Ale pod kuniec ty gospodarki planowy rychtyg i tego towaru ciyngiym brakowało. Zaś barzy niż jednodniowe kolejki do dziebko wiyncy forsiaty wiary buły wielodniowe kolejki zez zapisami na towary zaliczane do luksusowych jak groty, telewizory, lodówki czy pralki. Pamiyntum, jak mojo ślubno, po cołki nocy warowanio pod sklepym, co mieli mieć lodówki, telefuniuła du mnie do roboty zez pytaniym, że dowieżli aby zamrażarki, wiync czy brać? Jo na to: brać, nie obglundać sie, jak jezd okazja, a zaś bydymy sie martwić, co zez tym luksusym poczyniymy.
Dostała łostatnium, chocioż buła piyrszo wew kolejce, bo piyńć inkszych, co dowieźli, już buło sprzedane, nie wiada kumu i jakiym sposobym. Reszta wiary zez kolejki dostała aby gramofuny i łodkurzacze, a marudery, co dobili po północy – fige zez makiym. Co najwyży mogli so nabazgrać wew ksiunżce życzyń i zażalyń, co wew kożdym sklepie łobowiunzkowo wisiała na goździu. Może jeim to ulżuło wew ipcie, ale skutek buł taki, co so jeich wew tym sklepie zapamiyntali i zaś potym szans na luksusy ni mieli wcale.
Zaś bez tum planowum gospodarke, wew miare jak sie kraj rozwinął i Polska rosła wew siułe, a ludziom żuło się dostatnij, to wprowadzune buły kartki na wszyćkie towary, co by buło wiada, i ile sie kożdymu należy, guli czego planowanie siyngło łobywatelum do kiejdy, a tego rychtyk nikt, a Poloki najbarzy, spiłować ni mogli i zaś po wielki narodowy awanturze mumy dzisiej spółe zez Europum i rynek jak w cołki Europie, ino bejmów jak wiarze brakło, tak i dzisiej braknie, a czasym nawet i baży.
Tekst ukazał się 26 października w dodatku Kultury u Podstaw do „Głosu Wielkopolskiego”, który można pobrać w zakładce naczytnik.
Marian Antoni Bartkowiak, fot. archiwum prywatne autora
MARIAN ANTONI BARTKOWIAK (ur. 1948) – prozaik, autor opowiadań i tekstów piosenek pisanych gwarą, miłośnik i propagator gwary wielkopolskiej. W latach 1970–2001 pracował w Zakładach H. Cegielskiego SA w Poznaniu, w których ostatnio kierował wydziałem spawalni silników okrętowych. W 2009 roku ukazała się jego książka „Kedyś tutej… czyli blubry zez Kościana”. W tym roku opublikował jej drugie, uzupełnione wydanie „Eknij so jak buło… Kedyś tutej… nowo wersja”. Od wielu lat prowadzi stronę internetową: blubracz.koscian.net. Mieszka w Kościanie.
