Listy nie tylko do M
Opublikowano:
30 listopada 2021
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Nie ulega wątpliwości, że piszemy coraz mniej listów. I choć uważam, że telefony komórkowe ułatwiły nam życie, to nie wyobrażam sobie całkowitej zamiany listów na krótkie wiadomości tekstowe.
I zastanawiam się, jakby to było gdyby na przykład Aleksander Puszkin, czy Michał Lermontov zostawili po sobie SMS-y? A gdyby Grzesiu kłamczuch, bohater wiersza Juliana Tuwima jednak wysłał list do wuja Leona? Ufam, że to jeszcze nie koniec słowa pisanego. Tymczasem warto przybliżyć dzieje poczty, zaznaczając rolę pocztowców z Leszna w usprawnieniu jej funkcjonowania.
Poczta na ziemiach polskich
Pierwowzory działalności pocztowej istniały już w czasach Bolesława Chrobrego. Środek transportu stanowiły podwody, a miejscowa ludność zobowiązana była do dostarczenia koni i wozów. Natomiast za datę narodzin poczty w Polsce uważa się 18 października 1558 r. Wtedy to Zygmunt August ustanowił stałe połączenie pocztowe pomiędzy Krakowem a Wenecją przez Wiedeń. Sporą rolę odegrały tutaj kwestie finansowe. Władca chciał odzyskać wywieziony do Włoch majątek po zmarłej matce, Bonie Sforzy. Król potrzebował stałej wymiany korespondencji z prawnikami w Rzymie czy Neapolu.
Ciekawostką jest, że tradycje pocztowe w Polsce są zdecydowanie dłuższe, aniżeli dzieje polskiego znaczka pocztowego.
Pierwszy znaczek ukazał się dopiero w 1860 r. Początkowo nie była uregulowana kwestia, gdzie na kopercie znaczek ma się znaleźć. Umiejscowienie go w prawym górnym rogu to późniejszy pomysł. Wcześniej panowała dowolność. Warto zaznaczyć, że 9 października obchodzony jest Światowy Dzień Znaczka Pocztowego.
Przywilej dla Leszna
Władze Leszna w drugiej połowie XVII wieku widząc ogromną potrzebę usprawnienia życia miasta, wystosowały prośbę do króla Jana III Sobieskiego o założenie poczty.
Przywilej Króla Jana III Sobieskiego przyznający miastu Leszno prawo założenia poczty, fot. M. Gołembka
Król zarekomendował wystąpienie włodarzy i przywilejem z dnia 27 kwietnia 1683 r. ustanowił pocztę w Lesznie.
Kopię tego przywileju w dużym formacie możemy zobaczyć w pracowni naukowej Archiwum Państwowego w Lesznie. Oryginał przechowywany jest w zasobach Archiwum Państwowego w Poznaniu.
Pierwszy budynek poczty
Pierwszy urząd pocztowy w Lesznie miał zostać uruchomiony u zbiegu ulic: Okólnej i Kościelnej. Taką informację znajdziemy w artykule pt. „Jubileusz poczty w Lesznie”. Jego autorem jest organizator Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu, Aleksander Śnieżko. Artykuł opublikowany został w piśmie „Łączność” z dnia 4 maja 1958 r. Informacja o lokacji pierwszej poczty była wielokrotnie powtarzana. Urząd w tym miejscu miał działać ponad wiek. Natomiast w 1793 r. poczta obsługiwała klientów przy ulicy Szerokiej (ob. Chrobrego). Takie wnioski można wyciągnąć z artykułów pruskiego periodyku „Aus dem Posener Lande”.
Budynek przy ulicy Słowiańskiej dawniej, fot. ze zbiorów Z. Sochy
Nazwę ulicy Pocztowej nosiła współczesna Wróblewskiego prowadząca od Rynku do dzisiejszej Chrobrego. Powszechnie ulicą Pocztową nazywano także obecną Świętojańską, również biegnącą w kierunku Chrobrego. Pozwala to sądzić, że miejski magistrat doceniał rolę poczty i zamierzał usprawnić dotarcie do niej.
Na dzisiejszej mapie Leszna nie znajdziemy ulicy Pocztowej czy Okólnej, dla której trudno znaleźć odpowiednik lokalizacyjny. W 1883 r. rozpoczęto proces realizacji budowy pocztowego gmachu przy obecnej ulicy Słowiańskiej. Wszystkie prace przy obiekcie prawdopodobnie zostały zakończone dopiero w 1914 r. Podczas wykonywania inwestycji miały pojawić się problemy z kanalizacją utrudniające zakończenie inwestycji.
Kody pocztowe
Interesująca sytuacja dotyczy numerów kodów pocztowych. W Lesznie funkcjonował i nadal funkcjonuje jeden urząd oddawczy.
Budynek przy ulicy Słowiańskiej obecnie, fot, M. Gołembka
Dawniej tę funkcję spełniał Urząd Pocztowy Leszno 1 zlokalizowany przy ulicy Słowiańskiej, z przydzielonym kodem pocztowym 64-100.
Od 1991 roku listonosze wychodzą w rejon z Urzędu Pocztowego Leszno 2, mieszczącego się przy ulicy Dworcowej i z przydzielonym kodem pocztowym 64-110. W całej Polsce uznano jednak, że kody pocztowe są dobrem narodowym i nie należy ich zmieniać w przypadku reorganizacji w Poczcie Polskiej. Mieszkańcy zatem nie mieli problemów związanych ze zmianą adresu i w Lesznie dalej obowiązującym i oficjalnym kodem jest 64-100.
Poczta niejedno ma imię
W latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku w Lesznie narodziła się pierwsza w Polsce poczta szybowcowa. Wznowiona została także po wojennej zawierusze poczta balonowa. Pierwszy balon wystartował z leszczyńskiego rynku. Nadano kilka tysięcy przesyłek na wszystkie kontynenty. Poczta szybowcowa i balonowa organizowana wysiłkiem leszczyńskiego Koła Polskiego Związku Filatelistów weszły na trwale do historii polskiej i światowej filatelistyki. Podniebne formy poczty doskonale wkomponowała się i w krajobraz miasta i nadal są organizowane w Lesznie przy okazji odbywających się wydarzeń.
Muzyczna Poczta na leszczyński rynku, fot. M. Gołembka
Choćby w sierpniu br. wystartowała „Balonowa Poczta Specjalna” z okazji 30 ENEA Balonowego Pucharu Leszna i 5. FAI Balonowych Mistrzostw Świata Juniorów.
Z kolei podczas Nocy Muzeów w 2016 r. Ogólnopolskie Stowarzyszenie „Z muzyką do Ludzi” wraz z Miejskim Biurem Wystaw Artystycznych w Lesznie zorganizowały Muzyczną Pocztę. Uczestnicy wydarzenia mogli wykonać kartkę pocztową, sygnowaną pamiątkowym stemplem, a następnie zaadresować i wrzucić do specjalnych skrzynek. Inspiracją warsztatów była postać Romana Maciejewskiego, kompozytora związanego z Lesznem. Poczta zawędrowała też do muzealnych gablot. W Muzeum Okręgowym w Lesznie można było oglądać wystawy z okazji jubileuszu Poczty w Lesznie. W 2008 r. z okazji 325-lecia oraz 10 lat później. Wśród eksponatów znalazł się m.in. list napisany w Lesznie 4 kwietnia 1764 r. mający adresata w Rydzynie.
Leszczyńskie innowacje pocztowe
Ciekawą informację odnajdziemy w „Kronice Wielkopolskiej” z 1977 r. W artykule pt.: „Leszczyńskie innowacje pocztowe” czytamy, że był to okres ogólnokrajowych kłopotów kadrowych na poczcie, a szczególnie w szeregach doręczycieli. W Obwodowym Urzędzie Poczty w Lesznie zrodził się pomysł skrzynek wiejskich.
Skrzynki instalowano w centrum wsi, dzięki czemu oszczędzono listonoszom wędrówki do gospodarstw oddalonych od zwartych zabudowań.
Warto zaznaczyć, że wkładki patentowe do skrzynek produkował leszczyński „Metalplast”. W roku 1974 nastąpiły kolejne innowacje. Do obsługi przydrożnych skrzynek oddelegowano pracowników dysponujących środkami lokomocji, co dało początek autorejonom.
Nowatorskie pomysły rodem z Leszna okazały się bardzo trafne i z tych rozwiązań korzystały wszystkie urzędy pocztowe. Zatem i my korzystajmy z możliwości pisania i wysyłania listów. Może to dobry pomysł, aby komuś podziękować?
Bo przecież, jak śpiewali Skaldowie:
„Ludzie listy piszą, zwykłe, polecone
Piszą, że kochają, nie śpią, klną, całują się
Ludzie listy piszą nawet w małej wiosce
Listy szare, białe kolorowe
Kapelusz przed pocztą zdejm”.
