„Make the Future Better than Today”. Kenya Hara w Muzeum Narodowym w Poznaniu
Opublikowano:
13 czerwca 2023
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Wystawa w Muzeum Narodowym w Poznaniu jest przekrojową prezentacją prac Kenyi Hary – jednego z najważniejszych współczesnych projektantów. Od plakatów, przez projekty przedmiotów codziennego użytku, po książki i architekturę – wystawa stanowi przegląd sposobów, w jakie Hara realizuje swoją oszczędną w formie filozofię designu.
Ekspozycja jest wynikiem nagrody im. Jana Lenicy, jaką Kenya Hara otrzymał w 2020 roku. Nagroda, przyznawana przez Muzeum Narodowe w Poznaniu najwybitniejszym światowym projektantom działającym w obszarze plakatu i szeroko pojętego projektowania, wiąże się z propozycją wydania katalogu i wyprodukowania wystawy.
W tym jednak przypadku sytuacja jest o tyle ciekawa, że pod nadzorem Hary wystawa stała się autonomicznym dziełem.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Aranżacja, decyzje dotyczące obiektów prezentowanych na tym monograficznym pokazie, teksty towarzyszące ekspozycji, elementy małej architektury, układ i rozmieszczenie prac – wszystkie decyzje wpływające na to, w jaki sposób przestrzeń wypełnia się znaczeniami – są kontrolowane przez Kenyę Harę. Wystawa, jako działanie na pograniczu projektowania, architektury i tworzenia opowieści, oddziałuje całościowo i jest kolejnym z projektów, ucieleśniającym podstawowe założenia projektowej filozofii autora.
Muji
Wystawę otwierają monumentalne, pełne spokoju i ciszy pejzaże. Prosty horyzont, niewielka postać na tle morza, dyskretne logo firmy Muji. Ustawione na froncie stoły układają się w rytm morskich fal, przesuwając sens obrazu w przestrzeń galerii.
Na stołach natomiast – dziesiątki projektów i dokumentacja przedmiotów codziennego użytku, produkowanych przez firmę Muji, której od 2001 roku Kenya Hara jest dyrektorem kreatywnym.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Strategia tej marki proponuje połączenie prostoty funkcji z optymalizacją materiałów i procesów, świadome kształtowanie relacji w całym łańcuchu zależności, jakie powstają w procesie produkcji, transparentność i w końcu – oszczędność form. Hasła towarzyszące projektom, takie jak „to wystarczy” – jasno komunikują – mamy do czynienia z przedmiotami, które są tylko na tyle skomplikowane, na ile jest to absolutnie niezbędne dla ich funkcjonalności i użyteczności.
W wywiadach Kenya Hara powtarza: intencje projektanta, stojące za przedmiotami, jakie tworzy, muszą być maksymalnie transparentne.
To nie w kampanii reklamowej ani w zmieniających się modach, ale w samych przedmiotach ma tkwić wartość. W tekście wystawy uzupełnia:
Idea „bycia pewnym siebie w prostocie, która w niczym nie ustępuje przepychowi” narodziła się w roku 1980, okresie japońskiej bańki gospodarczej, jako zdecydowana antyteza wobec owej epoki rozpasanego konsumpcjonizmu. W japońskiej kulturze silnie zakorzeniona jest mentalność, w ramach której brak czy prostota nie są uznawane za gorsze od zbytku.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Projekty Muji prezentowane na tej ekspozycji przekonują: produkty mają się stać użyteczne i funkcjonalne, ale jednocześnie każdy z nich powinien wcielać w życie ideę oszczędnego, niemal niewidocznego designu, wspierającego użyteczność i niewymuszoną prostotę.
Pustka
To kolejny ważny wątek wystawy – dla Kenyi Hary wzorce japońskiej myśli i odniesienia do tradycyjnych form stają się podstawą całej strategii projektowania.
Program, który proponuje, polega na adaptacji japońskich idei takich, jak pustka, zakorzeniona w filozofii zen i przeniesienie ich do globalnego świata produkcji i komunikacji wizualnej.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Formy, estetyka, filozofia czy tradycje japońskiego projektowania – stają się zasobem, z którego Hara korzysta w świecie masowej produkcji i identyfikacji wizualnej tworzonej dla największych marek oraz wtedy, gdy realizuje projekty, w których się zatapiamy – prace o ogromnej skali, przestrzenie targowe, architektoniczne założenia czy wystawy podobne do tej w Muzeum Narodowym.
Takie właśnie są najbardziej charakterystyczne plakaty, tworzone od 1990 roku dla Takeo Co. Ltd., Japan Design Committee czy na Expo 2005. Na wystawie ostateczne wersje plakatów skonfrontowane są z roboczymi szkicami i rysunkami, wizualne notatki stanowią kontekst, dają wgląd w proces projektowy.
Osobna, umieszczona na uboczu głównej sali wystawy, spokojna, ciemniejsza przestrzeń jest miejscem, gdzie prezentowane są książki. To z jednej strony publikacje przekładające na formę książkową wystawy zrealizowane przez Harę, z drugiej – publikacje przez niego projektowane. We wprowadzeniu do tej sali Hara pisze:
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Książki nie traktuję jedynie jako nośnika znaków czy obrazów. Są to bowiem „rzeźby informacyjne” pozwalające na doświadczenie pełni niesionej treści za pośrednictwem niuansów faktury czy składu, te zaś stanowią rezultat ostrożnego doboru papieru, a także uważnej kompozycji całości. Załóżmy, że ktoś powie mi: „Proszę, oto pięćdziesiąt tysięcy jajek”. Cóż mi z tego? Dla człowieka wartościowa będzie wiedza, w jaki sposób smacznie zjeść jedno jajko. Z informacjami jest podobnie. Mamy to szczęście, że wciąż żyjemy w epoce, w której informacjom nadać można drobiazgowo zaprojektowaną formę. Jako projektant chcę w pełni delektować się tym przywilejem.
Wystawa
Oszczędność i niemal niezauważalny charakter projektów graficznych czy form, jakie proponuje Kenya Hara w swoich plakatach, produktach Muji czy logotypach, nie są spontaniczne. By faktycznie design mógł być „jak woda”, by stał się prawie niewidoczny i pozostawił nam przestrzeń do tego, aby skupić się na funkcjach przedmiotów albo otworzył przestrzeń dla działania wyobraźni, co jest zadaniem książki – należy bardzo uważnie przygotować warunki dla takiego doświadczenia.
Pustka, którą proponuje Hara, nie wytwarza się spontanicznie. Jest raczej wynikiem pracochłonnego, bardzo drobiazgowego procesu, w którym kontrolowane są wszelkie detale.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Wystawa, którą Hara prezentuje w Poznaniu, świadczy o tym w szczególny sposób. Nie tylko ją zaprojektował, osobiście przygotował opisy sal i wybranych eksponatów, ale kontrolował również proces produkcji – to sztab pracowników Nippon Design Center przez dziesięć dni uczestniczył w realizacji. Architektura sali wystaw czasowych Muzeum Narodowego całkowicie podporządkowała się z pozoru drobnym ingerencjom, jakie zaproponowali. Jeśli znamy tę przestrzeń, warto przyjrzeć się nowej aranżacji.
Ile czasu i uwagi wymagała?
Detale, na które trafiamy na tej wystawie – jak etykiety produktów ułożone pieczołowicie z zachowaniem doskonałych odstępów – świadczą o drobiazgowej uwadze, jaka stoi za ich powstaniem. Jednocześnie – to zwykle praca, która staje się całkiem niewidzialna, gdy jest wykonana właściwie. Od mebli po szczegóły takie jak półka na książki – do milimetra dopasowana do formatów kilku konkretnych publikacji, jakie są na niej prezentowane – sytuacja wystawy jest w pełni kontrolowana. Skala, konsekwencja i bezkompromisowość tej aranżacji z jednej strony imponuje, z drugiej onieśmiela.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Tworzenie ściśle kontrolowanych sytuacji – to program projektowania dający się zaaplikować wszędzie.
Zakres tematyczny projektów na wystawie świadczy właśnie o uniwersalności tego, holistycznego podejścia do projektowania, widocznego w każdym z obiektów, znaków graficznych czy plakatów.
Projektowanie totalne
Z każdym z kolejnych projektów, jakie znalazły się na poznańskiej ekspozycji, staje się coraz bardziej jasne – kontrola Kenyi Hary rozciąga się na obszary coraz bardziej odległe od grafiki, komunikacji wizualnej i projektowania przemysłowego, od których rozpoczynał swoją karierę.
Korporacja Muji jest organizacją, dzięki której może się realizować potrzeba projektowania wszelkiego rodzaju przedmiotów, pośród których żyjemy. Ale podporządkowywanie świata idei i projektowi nie ogranicza się do międzynarodowej korporacji, która ma zasoby do tego, by na własnych zasadach i zgodnie ze swoim kodeksem estetycznym kształtować rzeczywistość.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Możliwości projektowania są nieskończenie szersze. Cały świat może się podporządkować programowi funkcjonalnego i oszczędnego designu; architektura, rolnictwo, jedzenie, dzika przyroda, relacje społeczne, ekonomiczne zależności, komunikacja, książki, sposoby myślenia czy w końcu moralność – wszystko to są obszary, które mogą zyskać, jeśli dopasują się do przemyślanej i wyważonej idei. Przykłady designu mającego ambicje ingerować w ten sposób w świat zapełniają poznańską wystawę.
Zagłębianie się w poszczególne prace, jedna po drugiej, daje oczywiście wgląd w kapitalne rozwiązania, pozwala rozpoznać funkcjonalne połączenia form codziennych przedmiotów ze zoptymalizowanymi procesami ich produkcji i cyrkulacji, czy zdać sobie sprawę z niesamowitej elegancji i perswazyjności, jaka stoi za reklamą rezygnującą z krzykliwości na rzecz prostej komunikacji.
Jednak wystawa jako całość jest nie tylko prezentacją kolejnych ingerencji projektowych w ten czy inny obszar ludzkiego funkcjonowania. Jest ilustracją czegoś jeszcze. Staje się monumentalnym i bezkompromisowym odbiciem ambicji Kenyi Hary, stojących za totalnym programem projektowania świata.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Jego pozytywistyczna postawa robi ogromne wrażenie, a konsekwencja, z którą swoje idee wprowadza w życie, sprawia, że stajemy się gośćmi w równoległym świecie.
Na wystawie wszelkie najdrobniejsze szczegóły świadczą jednogłośnie – to rzeczywistość podporządkowana wrażliwości i wartościom; rzeczywistość, którą dopasowuje się ściśle do woli osoby stojącej za projektem.
„Make the Future Better than Today” oznaczać może – świat stanie się lepszy, niż jest dziś, jeśli uda się go ograniczyć i dostosować do założeń, jakie dla niego wypracujemy.
Takie podejście w projektowaniu wymaga niebotycznej determinacji, precyzji, ambicji i niewzruszonej wiary we własne możliwości tworzenia lepszej rzeczywistości. Wszystkie te elementy designu, pełnego pewności i przekonania o własnej mocy sprawczej, znajdziemy na wystawie w Poznaniu.
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Kenya Hara urodził się w 1958 r. w prefekturze Okayama. W 1977 r. rozpoczął studia semiologii i teorii designu na Wydziale Nauki i Projektowania w Musashino Bijutsu Daigaku (Uniwersytecie Sztuk Pięknych Musashino) w Tokio, gdzie obecnie pracuje jako profesor. W 1981 r. studiował projektowanie edytorskie u Nobukuni Takady. Od 1982 r. przez rok pracował w biurze wybitnej japońskiej projektantki Eiko Ishioki. W roku 1983 ukończył studia magisterskie na Musashino Bijutsu Daigaku i rozpoczął pracę w Nippon Design Center (Japońskie Centrum Designu), jednej z najważniejszych japońskich organizacji, będącej centrum kreatywnego rozwoju w dziedzinie designu. Założona w 1959 przez wybitnych projektantów (m.in. Yūsaku Kamekurę, Hiromu Harę, Ryuichiego Yamashiro, Kazumasę Nagai), we współpracy z ośmioma najważniejszymi japońskimi firmami (m.in. Asahi Breweries, Toshiba, Toyota Motor, Nikon), przetrwała kolejne lata jako prestiżowe miejsce łączące japońską estetykę z nowoczesną technologią. W jego ramach w 1991 r. Kenya Hara założył studio Hara Design Institute, projektowy think-tank działający obecnie we wszystkich dziedzinach mediów i designu – od grafiki i produktów po architekturę i wystawy. Od roku 2014 Hara jest prezesem Nippon Design Center. (Biogram pochodzi z materiałów prasowych Muzeum Narodowego w Poznaniu).
Kenya Hara. Make the Future Better than Today. Japońskie projektowanie graficzne
Laureat Nagrody im. Jana Lenicy 2020
Wystawa indywidualna w Muzeum Narodowym w Poznaniu
25 marca – 30 lipca 2023
Projekt aranżacji wystawy Kenya Hara
Kuratorka wystawy Anna Grabowska-Konwent
Muzeum Narodowe w Poznaniu, Al. Marcinkowskiego 9 Poznań
Bilety:
normalny 25 zł, ulgowy 15 zł
normalny łączony z biletem na ekspozycję stałą 39 zł
ulgowy łączony z biletem na ekspozycję stałą 24,10
grupowy od 15 do 30 osób w wieku do 26 lat 6 zł za osobę
Można jeszcze wziąć udział w planowanych na czerwiec i lipiec wydarzeniach towarzyszących wystawie:
Kenya Hara, Make The Future Better Than Today, Muzeum Narodowe w Poznaniu, fot. Michał Sita
Oprowadzania kuratorskie Anny Grabowskiej-Konwent
wstęp z biletem na wystawę:
2.06. (piątek), g. 18.00, 23.06 (piątek), g. 18.00, 25.07 (niedziela), g. 12.00
Wykłady i spotkania
wstęp z biletem na ekspozycję stałą lub z biletem łączonym, umożliwiającym zwiedzanie ekspozycji stałej i wystawy Kenyi Hary:
27.05. (niedziela), g. 12.00: „Estetyka minimalizmu w japońskiej sztuce i projektowaniu. Historyczne źródła oraz współczesne zastosowania”, dr Dominik Lisik
4.06. (niedziela), g. 13.00: „Teatr nō: wędrówki w czasie i przestrzeni”, prof. dr hab. Estera Żeromska, Instytut Orientalistyki, UAM Poznań
18.06. (niedziela), g. 12.00: „Japonia, jakiej nie znacie – prawdy i mity o Japonii z dwóch perspektyw”, Milena Przybylik oraz gość specjalny Chihei Nishio
25.06. (niedziela), g. 12.00: „Mądrość natury. Wpływ twórczości Kenya Hary na przekaz Wystawy Światowej EXPO Aichi 2005”, Piotr Rudzki, pracownik EXPO 2005 (zastępca szefa protokołu i zastępca dyrektora ds. public relations Pawilonu Polski)
Warsztaty
„Twoja torba MUJI. Na warsztatach zaprojektujemy minimalistyczne acz emocjonalne wzory, a każdy uczestnik przy pomocy farb do tkanin zaaplikuje swój wzór i spersonalizuje torbę MUJI, która będzie mu umilała codzienność”.
data: 17.06. (sobota), g. 12.00, dla kogo: dla młodzieży od 17. roku życia
zapisy: tel. 61 85 68 136 (od poniedziałku do piątku w godz. 8:00–15:30), koszt: 15 zł
prowadzenie: Danil Daneliuk, artysta i wykładowca w School of Form Uniwersytetu SWPS
„Piękno papieru – warsztaty z tworzenia eko-pojemników wielokrotnego użytku. Na warsztatach wykorzystamy papierowe materiały uznane jako niepotrzebne. Będziemy je badać, sprawdzać, eksperymentować, drzeć, gnieść i szarpać, rozwarstwiać i moczyć. Zastosujemy naturalny klej do łączenia różnych faktur. Będziemy pracować dłońmi, przy minimalnym użyciu narzędzi. Warsztaty upcyklingowe w duchu idei «zero waste»”.
data: 1.07. (sobota) i 8.07. (sobota), g. 11.00, dla kogo: dla dzieci w wieku od 7 lat
zapisy: tel. 61 85 68 136 (od poniedziałku do piątku w godz. 8:00–15:30), koszt: 15 zł
Lipcowe zajęcia dla dzieci z Kingą Sibilską z Muzeum Narodowego w Poznaniu – „Powiew Orientu” – daty i szczegóły zajęć zostaną podane na stronach Muzeum Narodowego w Poznaniu w późniejszym terminie.
