Dłonie mamy mocne, serca gorące
Opublikowano:
2 marca 2020
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
O symbolice Rodła, potencjale tkwiącym w tej idei, Zakrzewskich Sejmikach Młodzieży i o tym, jak historia łączy się ze współczesnością, opowiada Barbara Matysek-Szopińska, dyrektor Domu Polskiego – Centrum Idei Rodła w Zakrzewie.
Departament Kultury: Dla mieszkańców Zakrzewa w powiecie złotowskim Rodło jest symbolem znanym, to element herbu miejscowości. Można powiedzieć, że zakrzewianie dorastają w polu oddziaływania Rodła. Co ono oznacza?
Barbara Matysek-Szopińska: Znak Rodła powstał jako graficzny symbol Związku Polaków w Niemczech w okresie międzywojennym – z woli przeciwstawienia się swastyce, która po 1933 roku stała się godłem III Rzeszy, a przez to również tych zachodnich ziem polskich, które po traktacie wersalskim pozostały w granicach Niemiec.
Przyjęcia swastyki za swój symbol Niemcy wymagali od działających w III Rzeszy organizacji politycznych, kulturalnych i społecznych. Wobec problemu zaakceptowania nazistowskiej symboliki jako własnej stanął więc również Związek Polaków w Niemczech. W ocenie zarządu organizacji akceptacja ta byłaby tożsama ze zgodą na zniemczenie związku i utratę jego polskiej tożsamości.
Kierownik Naczelny Związku dr Jan Kaczmarek, redaktor „Polaka w Niemczech” Stefan Murek oraz prezes Związku ks. dr Bolesław Domański zaproponowali wtedy utworzenie nowego znaku – takiego, który niejako pogodzi oczekiwania Niemców z potrzebą akcentowania polskości organizacji.
Wtedy powstało Rodło. Kształt graficzny nadała mu Janina Kłopocka w roku 1932. Jego nazwa to połączenie słów rodzina i godło. Przedstawia bieg rzeki Wisły na czerwonym tle, z zaznaczonym Krakowem – historyczną stolicą Polski.
A czujność Niemców uśpił być może fakt, że ten nowy symbol wyglądał jak połówka swastyki, ale przecież nie był nią. Ze względu na formę miał raczej kojarzyć się z polskimi herbami szlacheckimi. Rodło stało się symbolem Polaków w Niemczech.
DK: Czy ideę Rodła można wydostać z tego konkretnego kontekstu historycznego i uczynić aktualną dla współczesnych Polaków, w tym dla ludzi młodych?
Barbara Matysek – Szopińska, dyrektor Domu Polskiego – Centrum Idei Rodła w Zakrzewie, fot. Mateusz Kiszka
BMSz: Idee zawarte w Pięciu Prawdach Polaków spod Znaku Rodła powstały w Zakrzewie w roku 1937, od początku stając w opozycji do ideologii nazistowskiej. Proklamowane zostały rok później na Kongresie Berlińskim jako swoisty katechizm narodowy Polaków, mały dekalog polskości. Potem stały się dobrem ogólnonarodowym, międzypokoleniowym testamentem.
Jest to dziedzictwo historyczne, ale takie, które nie mogło pozostać tylko na papierze. Najważniejsze jest, aby tę wartościową teorię – nie zapominając o jej kontekście historycznym – stosować w aktualnej praktyce.
Duży wkład we współczesny rozwój potencjału tkwiącego w ideach Rodła ma Dom Polski w Zakrzewie. Zajmuje on szczególne miejsce na mapie historycznej Wielkopolski, Krajny i Pogranicza. Jest przykładem instytucji, w której głęboko osadzone są i realizowane w codziennych działaniach wartości dziedzictwa kulturowego.
Jednym z takich działań są Zakrzewskie Sejmiki Młodzieży. To spotkania warsztatowe młodzieży z Wielkopolski, Krajny, Kaszub, Ziemi Lubuskiej, Kociewia, Powiśla, Śląska Opolskiego, Warmii i Mazur, regionów związanych historycznie ze znakiem Rodła. Podczas tych spotkań ich uczestnicy wypracowują wnioski i tworzą wspólne przesłanie dla parlamentarzystów, samorządowców i nauczycieli.
Każdego roku temat i hasło Sejmiku są inne. Ubiegłoroczne hasło brzmiało: „Dłonie mamy mocne – serca gorące…”.
Symbol Rodła autorstwa Janiny Kłopockiej, z archiwum Domu Polskiego w Zakrzewie
Młodzież pracowała w grupach pod okiem moderatorów w czterech blokach tematycznych:
- Prawdy Polaków spod znaku Rodła, dawniej a współcześnie.
- Dzisiejsze formy działalności kulturalno-edukacyjnej – udowodnij, że: „Dłonie mamy mocne, serca gorące…”.
- Małe ojczyzny złączone znakiem Rodła – jak historia łączy się z teraźniejszością.
- Zainteresowania, pasje i talenty – wykorzystaj je i zaprezentuj swoją szkołę.
DK: Jak od języka historycznego, w którym zostały sformułowane zasady Polaków skupionych pod znakiem Rodła, można przejść do mówienia o problemach współczesnych?
BMSz: Ponownie posłużę się przykładem Zakrzewskich Sejmików Młodzieży, w których uczestniczy młodzież szkół podstawowych, szkół średnich, a nawet studenci z Dąbrówki Wielkopolskiej, Pucka, Brus, Chojnic, Ugoszczy, Opola, Kwidzyna, Piły, Wrocławia, Sztumu, Złotowa, Zakrzewa.
Dlaczego od 13 lat ci młodzi ludzie się spotykają i o czym dyskutują? Czy młodzież z dużych miast, małych miasteczek i wsi może w dzisiejszych czasach znaleźć wspólny język i wspólne wartości? Okazuje się, że tak. Z roku na rok na sejmik do małego Zakrzewa przyjeżdża coraz więcej osób. Uczestniczą one w dwudniowych warsztatach pod okiem moderatorów i wypracowują współczesną interpretację pięciu prawd.
Okazuje się, że prawdy te – prawie zupełnie zapomniane w peerelowskiej rzeczywistości – mogą być atrakcyjne i brzmieć współcześnie dla żyjących tu i teraz w naszym kraju.
DK: Na ile – biorąc pod uwagę zróżnicowanie współczesnego społeczeństwa polskiego – wartości związane z Rodłem pozostają uniwersalne?
Herb Miasta i Gminy Zakrzewo, z archiwum Domu Polskiego w Zakrzewie
BMSz: Współczesna interpretacja pięciu prawd wypracowana przez uczestników zakrzewskich sejmików podczas spotkań brzmi:
- Bądźmy dobrzy dla innych.
- Szanujmy to, że każdy z nas jest inny.
- Bądźmy dla siebie braćmi.
- Dzielmy się tym co mamy z potrzebującymi.
- Pamiętajmy o naszych korzeniach.
DK: Poprzez jakie działania idee Rodła będą popularyzowane w najbliższym czasie? Co proponujecie państwo młodzieży, a co osobom dorosłym?
BMSz: W Domu Polskim, w izbie pamięci mamy stałą ekspozycję poświęconą historii Rodła i jego zwolenników. Prowadzimy też działalność edukacyjną w zakresie historii najnowszej i wychowania obywatelskiego. Inspirujemy twórczość artystyczną nawiązującą do idei Rodła. Poszerzamy współpracę między ośrodkami, inspirującymi się tą ideą.
Proponujemy młodzieży lekcje historyczne, koncerty kameralne, wycieczki do miejsc związanych z historią Rodła (Kaszuby, Powiśle), wystawy. Realizujemy też cykl zajęć warsztatowo-twórczych pt. „Krajna w ruchu” oraz gminny Przegląd Twórczości Artystycznej Dzieci i Młodzieży (TADiM).
Jak co roku, w maju odbędzie się kolejny – XIV Zakrzewski Sejmik Młodzieży.
Dorosłym oferujemy poświęcone Rodłu publikacje, spotkania i konferencje oraz wystawy fotograficzne, takie jak „Mała Warszawa – Zakrzewo” czy „Śladami życia i twórczości Janiny Kłopockiej”.
