Upadki, odloty i krańce rzeczywistości

wideo: Rafał Cielek

Opublikowano:
28 września 2023

Do 24 listopada 2023 w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu można oglądać wystawę fotografii Janusza Chlasty.

Wystawa odbywa się w ramach Festiwalu Fotografii pn. „Z garażu Janusza Chlasty”, organizowanego przez Miejski Ośrodek Kultury w Gnieźnie.

Janusz Chlasta dokumentował otaczający go świat z uważnością, rzetelnością i przenikliwością, które – patrząc z dzisiejszej perspektywy – przekraczały realność obrazu. Dzięki temu jego zdjęcia są oryginalnym świadectwem minionych czasów.

Na swoich fotografiach rejestrował czasy PRL-u, „jakimi były”, włączając w to sytuacje graniczne i peryferia codzienności i wydobywając z otoczenia to, co dziwne, niezwykłe, niemal magiczne. Jako uważny, świadomy fotoreporter ujmował ówczesną rzeczywistość, unikając patetycznego tonu kreującego wielkie narracje czy pomnikowych bohaterów; potrafił natomiast dostrzec i sportretować jej kruchość oraz skromność aktorów codzienności.

„Upadki, odloty i krańce rzeczywistości”

Zdjęcia wchodzące w skład wystawy „Upadki, odloty i krańce rzeczywistości” to zestaw obrazów wyselekcjonowanych z potężnego zbioru negatywów Chlasty. Z jednej strony to swego rodzaju antykronika PRL-u – ahistoryczna, bo przedstawiony w niej świat wydaje się czasem wykreowany, a sytuacje zainscenizowane, przesiąknięte oniryczną aurą. Z drugiej zaś strony to uważny dokument tamtej epoki, przedstawiający sposoby życia społeczności, lokalne krajobrazy oraz ludzi pracy – a w zasadzie ich wyobcowanie. Alienacja pracy, znamienna dla krajów wysoko uprzemysłowionych, dostrzegalna jest w postaciach zastygłych w ruchu, odrealnionych i trwających w bezczasie.

Wybrane fotografie estetycznie wpisują się dziś w nurt realizmu magicznego – Chlasta, choć posługiwał się medium stricte mimetycznym, wiernie odtwarzającym portretowaną rzeczywistość, dostrzegał i ukazywał jej niezwykłość czy wręcz absurdalność.

Używał do tego motywów ściśle związanych z ówczesnym krajobrazem kulturowym Polski Ludowej, jak np.: słoiki ogórków, bociany, udomowione zwierzęta, puste półki i lady. Magia przemian ziemi gnieźnieńskiej unosi się nad fotografiami Janusza Chlasty, których niepospolitość ujawnia odcienie szarości czasów, w których żył. Wydobywając intrygujące szczegóły wizualności, zachęca do snucia wokół nich alternatywnych historii o upadkach, odlotach i krańcach rzeczywistości.