Lokalne nie znaczy gorsze
Opublikowano:
29 maja 2020
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Aby zachęcać naukowców i pisarzy do zgłębiania tematów związanych z regionem, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego zainicjowało w 2018 roku konkurs na najlepszą publikację o Wielkopolsce.
Książki do konkursu PTPN mogą być zgłaszane przez autorów, wydawców i osoby zainteresowane współczesnym rynkiem wydawniczym w regionie w dwóch kategoriach: literatura naukowa oraz literatura popularnonaukowa i beletrystyka. Spośród nadesłanych prac Kapituła Konkursu, z prezesem PTPN, profesorem Andrzejem Gulczyńskim jako przewodniczącym, wyłania 10 pozycji nominowanych do nagrody. Wśród wyróżnionych publikacji pojawiają się zarówno regionalistyczne pozycje naukowe, jak i książki popularyzatorskie, eseje i powieści. Dotychczas brakowało w Wielkopolsce konkursu wydawniczego o tak szerokim spektrum.
Formuła tego ogłoszonego przez PTPN pozwala promować mniejsze ośrodki w województwie. Spośród 10 nominowanych publikacji Kapituła Konkursu nagradza co roku dwie.
W 2018 roku w kategorii literatury naukowej zwycięzcą został Makary Górzyński, autor książki „Dziewiętnastowieczny Teatr Miejski w Kaliszu. Architektura i polityki kulturowe na peryferiach imperium” (Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz 2017), pozycji nie tylko o powstaniu i zniszczeniu kaliskiego gmachu teatralnego, ale też o znaczeniu architektury w ogóle. Górzyński pokazuje okoliczności, w jakich zbudowano scenę. Zaspokojenie potrzeb miejscowych elit w zakresie rozrywki wpisane zostało w wieloetapowy plan modernizacji Kalisza, kontrolowany przez władze rosyjskiej guberni. Opierając się na źródłach rękopiśmiennych, drukowanych i wizualnych, autor ujawnia powiązania między stylem architektonicznym czy ikonografią a polityką imperium rosyjskiego. Pisze o instrumentalnym wykorzystaniu architektury i sztuki dla interesów różnych grup.
wręczenie nagród PTPN, fot. archiwum PTPN
W kategorii literatury popularnonaukowej i beletrystyki nagrodzono Katarzynę Kwiatkowską, znaną w Polsce autorkę powieści kryminalnej „Zgubna trucizna” (Wydawnictwo Znak, Kraków 2017), jedną z cyklu o Janie Morawskim, rozwiązującym zagadki w zaborze pruskim początków XX wieku.
Chwalona za elegancki język i przemyślaną narrację książka stanowi też przykład interesującej powieści historycznej, w której pojawiają się znani Wielkopolanie: Franciszek Chłapowski czy ksiądz Piotr Wawrzyniak. Historycznym tłem dla intryg, zbrodni i śledztwa jest, odmalowane w detalach, życie wyższych sfer. Mamy tu do czynienia z powieścią wymykającą się stereotypom gatunkowym i atrakcyjną również dla bardziej wymagającego czytelnika.
Z kolei w ubiegłym roku nagrodzono w kategorii literatury naukowej „Wspomnienia z dzieciństwa: dziennik 1808–1830. Atanazy Raczyński” w opracowaniu Aleksandra Wita Labudy i Michała Mencfela (Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2018). W 2019 roku wydany został drugi tom „Dziennika”, obejmujący dojrzały okres życia hrabiego, do roku 1866. Atanazy, uważany za postać kontrowersyjną, pisze o sobie i współczesnych mu ludziach bez cenzury. Jego dziennik ma profil polityczno-obyczajowy.
wręczenie nagród PTPN, fot. archiwum PTPN
Jako konserwatysta, legalista i rojalista dystansował się wobec idei wyzwolenia Polski drogą walki zbrojnej i uważał ją za niszczącą dla narodu. Był też zwolennikiem utrzymania społeczeństwa stanowego. Jego drugą pasją po polityce była sztuka, w 1836 roku w Berlinie założył galerię malarstwa. Dziś większość tych zbiorów przechowywana jest w Muzeum Narodowym w Poznaniu.
Atanazy Raczyński napisał również trzytomową pracę o ówczesnym malarstwie niemieckim oraz pierwszą historię sztuki portugalskiej. Opublikowane dzienniki, ukazując złożoność czasów i przesłanki kontrowersyjnych poglądów autora, są ważnym uzupełnieniem oficjalnej narracji historycznej.
W kategorii literatury popularnonaukowej i beletrystyki laureatką została Izolda Kiec za pozycję „Roman Tadeusz Wilkanowicz. Utwory powstańcze” (Instytut Kultury Popularnej, Poznań 2018). Autorka, znana również z tego, że odkryła dla literatury polskiej Zuzannę Ginczankę, napisała biografię działacza niepodległościowego, opracowała i wydała jego satyry i teksty publicystyczne oraz „Utwory powstańcze”, dołączając do nich teksty kontekstowe związane z powstaniem wielkopolskim. Przedstawia to ważne historycznie wydarzenie z punktu widzenia jego bezimiennych uczestników – mieszkańców Wildy, Zawad, Chwaliszewa, działających od lat 1912––1913 w drużynach skautowych, a potem w Polskiej Organizacji Wojskowej zaboru pruskiego.
wręczenie nagród PTPN, fot. archiwum PTPN
To w nich Wilkanowicz widział siłę, która miała doprowadzić do wyzwolenia Poznania poprzez walkę zbrojną, uczył ich czytania i pisania, historii Polski, literatury i występował w ich imieniu. Ujawnione w publikacji dokumenty pokazują, jak ci bezimienni bohaterowie zostali potraktowani przez swoich dowódców, a potem pominięci w Polsce niepodległej.
Przedstawiając Wilkanowicza jako poetę i redaktora, Izolda Kiec ukazuje go jako człowieka, któremu chodziło o szerzenie postaw niepodległościowych i obywatelskich, a nie o zrewolucjonizowanie literatury.
Również w tym roku Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woźniak wręczy laureatom Nagrody Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, by docenić wysiłek naukowców, pisarzy, popularyzatorów i wydawców. Lokalne nie znaczy gorsze, a konkurs ma zachęcać do badań nad wielkopolską tożsamością oraz do wykorzystania tej wiedzy w literaturze
