Pomnik 950-lecia
Opublikowano:
11 stycznia 2024
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Pomimo, iż II wojna światowa przerwała marzenia o wzniesieniu pomnikowej świątyni, to jednak kościół Zmartwychwstania Pańskiego należy do najciekawszych obiektów sakralnych XX wieku w Poznaniu.
„Dziewięćset pięćdziesiąt lat dobiega kresu od chwili pamiętnej, gdy książę Mieczysław chrzest przyjął święty, a za nim cały naród począł się kupić sztandarem religii chrześcijańskiej. Przypada więc na ten rok pamiątka wielkiego wydarzenia historycznego […]. Wypada w końcu, aby rocznicy wielkiej, którą obchodzimy, aby wdzięczności, którą w sercach naszych odczuwamy, pozostał na zawsze jakiś pomnik w diecezjach naszych. Niech w tym grodzie, gdzie spoczywają popioły Mieczysława, gdzie pierwsze na ziemi naszej powstało biskupstwo, skąd światło religii chrześcijańskiej na cały kraj […] się̨ rozeszło, niech w stolicy Mieczysława i Dąbrówki, niech w Poznaniu powstanie wspólnymi siłami nowa świątynia Pańska! […] Jedno z największych przedmieść poznańskich, przedmieście wildeckie, nie posiada dotąd kościoła. […] Potrzeba świątyni jest tam konieczna i nieodzowna”.
Tak brzmią słowa „Listu pasterskiego wydanego w rocznicę 950-letnią zaprowadzenia chrześcijaństwa w Polsce”, wygłoszonego przez księdza arcybiskupa Edmunda Dalbora w święto Zesłania Ducha Świętego 18 maja 1916 roku.
Parafia Bożego Ciała
28 marca 1899 roku abp metropolita poznański Florian Stablewski erygował przy kościele Bożego Ciała w Poznaniu nową parafię obejmującą dzielnicę miasta – Rybaki oraz wówczas jeszcze wieś Wildę, przyłączoną do Poznania 1 kwietnia następnego roku. Wcześniej Wilda była częścią rozległej parafii pw. św. Marcina. Konieczność budowy świątyni w nowej dzielnicy była paląca, gdyż już dekadę później parafia Bożego Ciała liczyła 10 tysięcy dusz.
W 1911 roku proboszczem parafii przy ulic Krakowskiej został ksiądz Leon Rankowski, który z czasem począł czynić starania o wzniesienie świątyni na Wildzie. W 1913 roku na terenie Wildy mieszkało bowiem około 15 tysięcy katolików. 17 grudnia 1914 roku na posiedzeniu Rady Miasta Poznania, jak czytamy w „Dzienniku Poznańskim”,
Juliusz Kłos, Kościół Bożego Ciała w Poznaniu, fot. Polona
„powzięto uchwałę̨ dotyczącą sprzedaży posiadłości miejskiej pod budowę̨ kościoła”.
Jednak trwająca od kilku miesięcy wielka wojna nie sprzyjała tak kosztownej inwestycji. Dwa lata później, w roku jubileuszowym 950-lecia Chrztu Polski prymas Dalbor we wspomnianym już, charyzmatycznym „Liście pasterskim”, wygłoszonym w Złotej Kaplicy w poznańskiej katedrze, a później odczytanym także w innych kościołach archidiecezji nawoływał do wzniesienia kościoła-pomnika na Wildzie.
Zmartwychwstańcy w Poznaniu
Prace projektowe powierzono wybitnemu architektowi, Rogerowi Sławskiemu, według którego rysunków wzniesiono m.in. hotel Bazar, Hotel Francuski, Bank Przemysłowców czy nowe skrzydła gmachu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Sławski wykonał projekt w 1918 roku. Było to niezwykle imponujące założenie. Kościół na planie łacińskiego krzyża z licznymi apsydami miał stanąć na sztucznym wzniesieniu.
Kościół Zmartwychwstańców w Poznaniu, fot. Michał Dachtera
Monumentalna świątynia miała być zwieńczona sporych rozmiarów kopułą. Architekt wykorzystał w projekcie różne wzorce, jednak dominujące były odwołania do stylu romańskiego. Koncepcja Sławskiego nie była przypadkowa, nawiązywał w ten sposób do początków chrześcijaństwa na ziemiach polskich. Po orędziu Dalbora rozpoczęła się wielka publiczna kwesta na budowę kościoła-pomnika. Mimo iż podczas zbiórek zebrano sporo środków, kwota ta była niewystarczająca do realizacji tak wielkiego przedsięwzięcia. Jesienią 1922 roku arcybiskup Dalbor zaproponował księdzu Władysławowi Zapale ze zgromadzenia księży zmartwychwstańców utworzenie parafii wildeckiej.
Na konferencji 5 października 1922 roku ustalono, że z uwagi na brak wystarczających funduszy wzniesiony zostanie kościół tymczasowy, a następnie właściwy kościół dziękczynny za odzyskanie niepodległości, pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego. Przekazanie parafii nastąpiło 26 grudnia 1922 roku. Księża początkowo (od maja 1923 r.) osiedli w klasztorze Sercanek w Poznaniu i w tamtejszej kaplicy odprawiali nabożeństwa.
Kościół tymczasowy
Wieża kościoła Zmartwychwstańców w Poznaniu, fot. Michał Dachtera
„Podniosłą i piękną uroczystość obchodzili mieszkańcy dzielnicy wildeckiej w dn. 16 lipca r.b. (1916), uroczystość poświęcenia miejsca pod budowę nowego kościoła [tymczasowego]”– donoszono w „Przewodniku Katolickim”.
Dwa miesiące później dokonano poświęcenia kamienia węgielnego, a 24 grudnia tego samego roku w niewykończonej jeszcze świątyni odprawiono pasterkę. Z dniem 1 stycznia 1924 roku ustanowiono parafię Zmartwychwstania Pańskiego.
„Plany Domu Bożego wykonał Aleksander Kapuściński, profesor i architekt. Budową kierował Maksymilian Garstecki przy współpracy licznej rzeszy rzemieślników i robotników Polaków katolików” – pisano w „Kurierze Poznańskim”.
W 1925 roku zbudowano dom parafialny. Sześć lat później zakończono prace wewnątrz świątyni, a w 1937 roku ukończono budowę wysokiej na 43 metry wieży zaprojektowanej przez inżyniera Hornunga oraz łączącego ją ze świątynią murowanego ogrodzenia. Prace wykonał budowniczy Trawczyński. W 1939 roku wieża została wzbogacona o cztery rzeźby świętych (Jana Kantego, Andrzeja Boboli, Kazimierza oraz bpa Stanisława) autorstwa poznańskiego rzeźbiarza Jana Żoka.
Pomimo, iż II wojna światowa przerwała marzenia o wzniesieniu pomnikowej świątyni, to jednak kościół Zmartwychwstania Pańskiego należy do najciekawszych obiektów sakralnych XX wieku w Poznaniu. Budynek wzniesiony został w stylu neoklasycystycznym. Wejście do jednonawowej świątyni prowadzi przez wspaniały portyk z trzema kolumnami jońskimi, nad którymi góruje kartusz z herbem zmartwychwstańców w tympanonie.
Literatura: Hanna Hałas, „Neoklasycystyczne kościoły i kaplice Poznania: projekty, realizacje i konserwacja wybranych obiektów”, „Ochrona Zabytków”, t. 54, nr 3 (214), 2001 Alina Kucharska, „Rocznica chrztu w cieniu Wielkiej Wojny (1916)”, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1/2016, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2016
Magdalena Mrugalska-Banaszak, „Wilda w czterech odsłonach”, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2018 „Dziennik Poznański”, nr 290, 18.12.1914 „Kurier Poznański”, nr 212, 18.09.1923 „Przewodnik Katolicki”: „List pasterski wydany w rocznicę 950-letnią zaprowadzenia chrześcijaństwa w Polsce”, nr 24, 11.06.1916; „Uroczystość poświęcenia miejsca pod budowę tymczasowego kościoła na Wildzie w Poznaniu”, nr 32, 12.08.1923 Tomasz Ratajczak, „Kościół Bożego Ciała w Poznaniu”, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Poznań 2014
