Bardzo Młoda Edukacja Kulturowa
Opublikowano:
17 grudnia 2019
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Od dwóch edycji wśród działań Centrum Praktyk Edukacyjnych znajduje się trzyletnie przedsięwzięcie „Bardzo Młoda Kultura: Wielkopolska!”, z którego koordynatorką, Eweliną Banaszek, spotkałem się w jeden z grudniowych wieczorów.
Edukatorzy, animatorzy i badacze społeczni związani z Centrum Praktyk Edukacyjnych, które od blisko sześciu lat działa w Centrum Kultury Zamek, m.in. projektują działania z zakresu edukacji kulturowej, działania dostępnościowe, jak cykl filmowy „Obrazy wrażliwe”, organizują szkolenia poszerzające kompetencje animatorów, nauczycieli i kuratorów, opracowują „Poznański Program Edukacji Kulturowej” czy realizują projekt „Bardzo Młoda Kultura: Wielkopolska!”.
Ewelina Banaszek, koordynatorka BMK opowiada:
„Po roku działalności Centrum Praktyk Edukacyjnych jego zespół oraz wykładowczynie i wykładowcy z socjologii i kulturoznawstwa UAM połączyli siły i stworzyli zaczyn programu «Bardzo Młodej Kultury». Program, którego zadaniem było sieciowanie, łączenie sektorów i popularyzacja edukacji kulturowej, został zaakceptowany przez Narodowe Centrum Kultury i zaczął funkcjonować we wszystkich województwach”.
Moja rozmówczyni dołączyła do zespołu po półtora roku działania pierwszej edycji. Jak sama przyznaje, program jeszcze wtedy się kształtował, opierał się na wizytach studyjnych, wyjazdach i sprawdzaniu, czy wszystko idzie w dobrym kierunku. Prowadzono też dużo akcji regrantingowych, czyli tworzono projekty w konkretnych miejscach, które zgłosiły się do konkursu i go wygrały.
Czym dokładnie zajmuje się BMK? Podejmuje próby integracji dwóch niedofinansowanych w naszym kraju sektorów: kultury i oświaty.
„Kiedy mówisz o «niedofinansowanych sektorach», od razu pokazujesz, że mamy naprawdę trudne zadanie, również z tego względu, że oba sektory są naprawdę różne. Dlatego też ta integracja jest bardzo satysfakcjonująca” — kontynuuje Ewelina.
Mimo że oba sektory wiele różni (chociażby system premiowania), to jest coś, co je łączy – edukacja. Jednak BMK stara się dotrzeć nie tylko do oświaty, ale również do kultury, ponieważ oba sektory potrzebują „zsieciowania”, łączenia osób, które mogą ze sobą współpracować. Dzięki temu oba obszary mogą spojrzeć na siebie autokrytycznie i, przez wymianę doświadczeń, uczyć się od siebie nawzajem.
Przykładem pracy z dziećmi są działania z jedną z jarocińskich szkół. Ewelina wspomina:
„Ta placówka znajduje się obok ewangelickiego cmentarza, który dotychczas był bardzo zaniedbany. Edukacja kulturowa to też świadomość życia w określonej przestrzeni, dlatego też w tym projekcie skupiliśmy się na społeczności lokalnej. Okazało się, że to sąsiedztwo szkoły i niekatolickiego cmentarza jest nieprzepracowane. Zebrała się grupa uczniów i wraz z muzeum w Jarocinie zajęli się historią cmentarza, odbyło się też sprzątanie miejsca”.
„Bardzo Młoda Kultura: Wielkopolska!”. Fot. Krystian Daszkowski, CK ZAMEK
Jednak działania BMK nie są skierowane jedynie do dzieci i młodzieży. Koordynatorka przyznaje, że zawsze myśli o dostępności edukacji dla osób dorosłych, tych z różnych względów wykluczonych z funkcjonowania z wydarzeń kulturalnych i/lub edukacyjnych. Przykład takiego projektu pochodzi z Gniezna, gdzie studenci tamtejszego uniwersytetu działali we współpracy z oddziałem szpitala psychiatrycznego dla uzależnionych kobiet. W placówce stykają się ze sobą różne osoby: o różnym poziomie wykształcenia, bezdomne czy wywodzące się ze środowisk przemocowych.
„Jedna z kobiet o wyższym statusie społecznym nie chciała rozmawiać z pozostałymi osobami z grupy, które uznała za gorsze od siebie” — mówi Ewelina — „Jednak okazało się, że studentki, terapeutki – nasze badaczka i ewaluatorka – działając wspólnie, mają ogromny wpływ na proces terapeutyczny kobiet ze wspomnianego szpitala. Zadziałała współpraca w obszarze miękkich kompetencji: komunikacja ze sobą, zabieranie głosu czy próby wzmocnienia samych siebie, a nie tylko dołowanie się, że znalazło się w tym konkretnym miejscu. Na terapii przecież podbija się problem, tutaj, w projekcie ze studentami, nastąpiło oderwanie od niego”.
„Bardzo Młoda Kultura: Wielkopolska!”. Fot. Krystian Daszkowski, CK ZAMEK
Innym lubianym przez moją rozmówczynię projektem jest „Most zamiast muru”, prowadzony w poznańskim areszcie śledczym, gdzie osadzeni nagrywali swoje opowieści. Powstał reportaż o ich życiu, połączony ze stworzoną wspólnie z dramaturgiem opowieścią o bohaterze literackim, oparty na doświadczeniach więźniów.
„Przestrzeń aresztu ustawia twoje emocje, wpycha je w pewne kategorie – wchodzisz przecież do grupy wytatuowanych kolesi, którzy siedzą tam za jakieś przestępstwa, często takie, które przyklejają im łatę. Jednocześnie w trakcie projektu okazuje się, że można dostrzec w nich coś innego” – opowiada Banaszek – „Pamiętam taką sytuację, kiedy jeden z więźniów, Czacha, słuchał ze mną nagranego reportażu o tym, jak jego dziecko uczyło się mówić słowo «tata». Słyszałam, jak płacze na nagraniu i widziałam, jak siedząc obok mnie, płacze w reakcji na to nagranie”.
Ewelina dodaje, że dla osadzonych ważne jest to, że uczestniczą w zajęciach, które – podobnie jak w przypadku kobiet ze szpitala – odrywają ich od codzienności. Dla tych mężczyzn jest to element resocjalizacji, widocznej też wtedy, kiedy robią coś „bez przymusu”, np. wtedy gdy napisali piosenkę, przebywając w oddzielnych celach, a nie w przestrzeni wspólnej.
Pytam o to, jak BMK zmieni się w nowej edycji. Koordynatorka zauważa, że dotychczas podczas kontaktów ze szkołami skupiano się na działających nauczycielach i nauczycielkach. Przez tę „nadaktywność” stawali się oni celem ataku ze strony innych nauczycieli. Dlatego w tym roku zespół BMK patrzy szerzej na cały ekosystem szkoły i chce dotrzeć do nowych osób, włączyć ich perspektywy do projektu.
„Zdaliśmy sobie sprawę, że dla szkoły uczestnictwo w BMK nie jest sukcesem, tym bardziej kiedy nie ma papierka z NCK lub kuratorium. Nasz projekt często postrzegany jest jako dodatkowy element, nie tak kluczowy jak podstawa programowa. Naszym wyzwaniem jest pokazanie dyrekcji i nauczycielom, że BMK może jej dotyczyć, wpisywać się w nią” — kontynuuje Ewelina.
„Bardzo Młoda Kultura: Wielkopolska!”. Fot. Krystian Daszkowski, CK ZAMEK
W tym roku w BMK postanowiono, że wizyty badawcze przeprowadzone zostaną tam, gdzie budżety na edukację są najmniejsze lub tam, gdzie uczniowie mają najniższe średnie. Zespół sprawdzał również, jaką szkoła pełni funkcję w lokalnej społeczności, czy i jak współpracuje z miejscowymi instytucjami.
„Z kolei w akcji regrantingowej skorzystałyśmy z projektów, które zostały do nas wcześniej zgłoszone, ale z jakiś powodów odrzucone” – mówi Ewelina. Na moje pytanie o powody odrzucenia odpowiada: „Mogły mieć pewne niedociągnięcia albo uznano je za «zbyt szkolne». W każdej edycji przychodzi do nas blisko 100 zgłoszeń, a my mamy dofinansowanie na 7 projektów. Istotne było też to, aby koordynatorzy otrzymywali wynagrodzenie. Nie chciałyśmy wpychać ich w sytuację, że muszą być nadaktywni i mieć z tego jedynie satysfakcję. Satysfakcją nie zapłacisz rachunków. Nie mogły być to projekty po 1000 złotych, tylko na dużo większą skalę”.
Jakie wyzwania stoją przed zespołem „Bardzo Młodej Kultury: Wielkopolska!”? Przede wszystkim nie do końca sprawdziły się tzw. trójki, czyli łączenie animatora z danego obszaru z nauczycielem oraz badaczem. Dzięki temu miała wydłużyć się inkubacja. Jednak zdarzały się konflikty, co pokazało, że nie można zderzać ze sobą osób z różnych światów, które wcześniej się nie znały. Kontakt między nimi musi być dłuższy, powinny nauczyć się ze sobą dogadywać.
Natomiast dzięki wypracowanym kontaktom świetnie działa sieciowanie. Stworzono program szkoleń, aby móc jeszcze lepiej działać razem. Moja rozmówczyni przyznaje, że nie byłoby to możliwe bez Urzędu Marszałkowskiego, który w tej edycji dołączył do działania jako realny partner. Dzięki temu projekt może dotrzeć do całej Wielkopolski, a jego zespół stał się pierwszym kontaktem od spraw edukacji kulturalnej w regionie.
EWELINA BANASZEK – specjalistka ds. edukacji kulturowej w Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, koordynatorka programowa projektu „Bardzo Młoda Kultura” w województwie wielkopolskim w latach 2016–2019. Popularyzatorka idei edukacji kulturowej, rozumianej jako świadome, aktywne, krytyczne uczestnictwo w kulturze. Koordynatorka projektów włączających oraz animacyjno-edukacyjnych realizowanych w całej Wielkopolsce. Współautorka raportów ewaluacyjnych Centrum Praktyk Edukacyjnych i III NieKongresu Animatorów Kultury. Kulturoznawczyni, badaczka kultury, edukatorka. Członkini zespołu ds. dostępności CK ZAMEK dla osób z niepełnosprawnościami.
