Izabella – konkurs na wydarzenie muzealne roku

Michał Dachtera: Panie prezesie, jak zrodził się pomysł na „Izabellę”?

Jan Maćkowiak: Myśl o nagrodzie krążyła wśród muzealników w XXI wieku. Rozmawialiśmy o tym z nieżyjącym już wieloletnim pracownikiem Departamentu Kultury Urzędu Marszałkowskiego Mieczysławem Nadolskim. Mówiliśmy, że trzeba pobudzić środowisko muzealne, aby pojawiły się nowe pomysły. Stąd myśl o nagrodach, wyróżnieniach, choćby symbolicznych. Wzorem była „Sybilla”, ogólnopolska nagroda w konkursie organizowanym przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów pod patronatem ministra kultury, dziedzictwa narodowego i sportu. Dla Ministerstwa Kultury inspiracją była Świątynia Sybilli w Puławach, pierwsze polskie muzeum narodowe, gdzie Izabela Czartoryska gromadziła swoje zbiory. Poszliśmy tym tropem i tak powstała „Izabella”.

MD: „Izabella 2020” to już dziewiętnasta edycja konkursu. Jak wyglądały dotychczasowe edycje ?

JM: Początkowo Konkurs na Wydarzenie Muzealne Roku organizowany był przez wspomnianego już Mieczysława Nadolskiego z Departamentu Kultury oraz dyrektorów instytucji muzealnych. W 2006 roku powstała Fundacja Muzeów Wielkopolskich, która przejęła rolę organizatora.

Uroczystość wręczenia Nagród Izabella w roku 2019 r. Nagroda Specjalna dla Witolda Omieczyńskiego, fot. M. Forecki

Od samego początku patronat nad wydarzeniem objął Marszałek Województwa Wielkopolskiego. Dlaczego o tym mówię ? Otóż bez patronatu nie byłoby zapewne tylu zgłoszeń, jest to swoiste wyróżnienie i zachęta do pracy dla muzealników.

Co roku odbywa się uroczysta gala, na której wręczane są nagrody. Na każdym z tych wydarzeń obecny był marszałek.

MD: Kto przyznaje nagrody „Izabella”?

JM: Nagrody przyznaje kapituła. W jej skład wchodzi pięć osób zasłużonych dla środowiska muzealnego. Jedna z fundacji oraz cztery z instytucji muzealnych spoza naszego regionu. Dla nich jest to ciekawe doświadczenie, gdyż taki konkurs jest jednym z nielicznych w kraju. Chcemy, aby proces przyznawania nagród był jak najbardziej obiektywny i transparentny. Kapituła przyznaje Grand Prix wraz ze statuetką Izabelli dzieła poznańskiego rzeźbiarza Kazimierza Rafalika oraz pierwszą, drugą i trzecią nagrodę w każdej z pięciu kategorii. Ponadto ma prawo przyznawać wyróżnienia i nagrody specjalne. Te ostatnie otrzymuje się za zasługi dla muzealnictwa. W tym roku uhonorowano niedawno zmarłego Andrzeja Beryta, współtwórcę i wieloletniego dyrektora Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie. W przeszłości wyróżniono nią m.in. policjanta Marka Pawlickiego za wytrwałe poszukiwanie skradzionego z Muzeum Narodowego w Poznaniu obrazu Claude’a Moneta „Plaża w Pourville” czy Adama Smorawińskiego za przekazanie zbiorów i budowę pawilonu w Muzeum Przyrodniczo-Łowieckim w Uzarzewie.

MD: Wspomniał pan, że nagrody przyznawane są w pięciu kategoriach. To całkiem sporo.

JM: Początkowo mieliśmy trzy kategorie. Od „Izabelli 2019” mamy ich pięć. Pierwszą jest działalność wystawiennicza.

Statuetki Izabella, zaprojektowane przez Kazimierza Rafalika

Wystawy i zbiory są niewątpliwie najistotniejsze dla muzeów.

Mam tu na myśli wystawy stałe i czasowe bez rozgraniczania. Kolejna to działalność edukacyjna, rozumiana nie tylko jako nauczanie dzieci i młodzieży, edukujemy bowiem wszystkie pokolenia. Bardzo ważną kategorią jest również działalność naukowa i wydawnicza. Następna grupa to działalność promocyjna i marketingowa. Kategoria piąta to z kolei konserwacja, ochrona dziedzictwa kultury, inwestycje, czyli to co jest niezbędne, by zbiory przetrwały przez pokolenia.

MD: Jakie kryteria są w pana ocenie ważne przy wybieraniu laureatów konkursu?

JM: Uważam, że ważne jest zwracanie uwagi na budżet i zasoby ludzkie, jakimi dysponują poszczególne muzea. Muzeum Narodowe czy muzea podlegające Urzędowi Marszałkowskiemu dysponują znacznie większymi środkami i zespołem ludzi niż małe lokalne placówki. Naszą intencją jest wspieranie i uaktywnianie małych, słabszych finansowo muzeów. Stąd przez lata regulamin konkursu ewoluował.

MD: Czy „Izabella” motywuje do pracy ? Czy pojawia się nutka rywalizacji między muzeami ?

JM: Oczywiście. Weźmy tylko pod uwagę ostatni rok. Pomimo covidu otrzymaliśmy aż 57 zgłoszeń. Myślę, że wielu kierowników instytucji chętnie widzi statuetkę u siebie na biurku.

MD: W ubiegłym roku muzea pozostawały przez większość czasu zamknięte. Jest pan nie tylko Prezesem Fundacji Muzeów Wielkopolskich, ale również dyrektorem Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie. Jak ocenia pan czas pandemii z perspektywy pełnionego stanowiska?

JM:  Bardzo dużo się nauczyliśmy, w szczególności pracować w sieci. Jako pracownicy dobrze spędziliśmy ten czas, powstało wiele działań, wiele nowych projektów, które gdyby nie pandemia, pewnie by nie zaistniały. Oczywiście dla nas najważniejszy jest kontakt osobisty ze zwiedzającymi i czekaliśmy na nich z utęsknieniem. Jak tylko było to możliwe, otwieraliśmy placówkę. Żadne wirtualne zwiedzanie nie zastąpi kontaktu bezpośredniego. W minionym roku muzeum w Szreniawie odwiedziło około 36 tys. osób, w stosunku do 120 tys. w 2019 roku.  Na szczęście znów możemy być otwarci i widzimy ogromne zainteresowanie ze strony zwiedzających.

MD: Przez blisko dwie dekady, od kiedy organizowany jest konkurs, sporo się zmieniło w muzeach. Wiele z nich jest naszpikowanych nowoczesną technologią.

JM: Są różne poglądy na ten temat. Muzeum musi być zakorzenione w środowisku, w którym istnieje. Powiem kolokwialnie, że to ludzie głosują na nas nogami. Jeśli dana społeczność uzna, że dana instytucja jest niepotrzebna, to muzeum przestanie istnieć. Muzeum jest miejscem spędzania wolnego czasu, ludzie oczekują edukacji, wypoczynku, kontaktu ze sztuką, ale także rozrywki.

Gala wręczenia nagród Izabella 2018, fot. Mariusz Forecki

Nie bójmy się elitarności, nie wszystko musi być zupełnie pospolite. Nowoczesne technologie mają wspierać, a nie rządzić. Oczywiście placówki muszą z nich korzystać, ale trzeba pamiętać, co jest istotą sprawy. Ekran smartfona nie zastąpi spotkania z oryginalnym obrazem. Nowoczesne muzeum chcemy tworzyć przez edukację. W tym także pomaga nasza fundacja.

Na szkoleniach uczymy muzealników m.in., jak interpretować i opisywać zabytki, ale również pracy z osobami z niepełnosprawnością.

MD: Wspomniał pan o szkoleniach organizowanych przez fundację. Jaka jeszcze jest jej rola?

JM: Oprócz organizacji konkursu „Izabella” i realizowania szkoleń dla muzealników wydajemy rocznik „Museion”. Każdy tom poświęcony jest innemu zagadnieniu. Ponadto doradzamy Urzędowi Marszałkowskiemu przy nominacjach do rad muzeów. W sierpniu 1921 roku w Poznaniu odbył się pierwszy powojenny zjazd muzealników. Fundacja wyszła z inicjatywą, aby w stulecie tego wydarzenia zorganizować konferencję naukową. Pierwotnie zaplanowaliśmy ją na październik br., jednak z uwagi na trwającą epidemię została przełożona na termin 1–3 czerwca 2022 roku.

Izabella 2020

Kapituła po wnikliwym przeanalizowaniu nadesłanych prac konkursowych, wyłoniła następujących laureatów:

DZIAŁALNOŚĆ WYSTAWIENNICZA

Uroczystość wręczenia statuetek Izabella w Szreniawie, 7 września 2021 r.

Grand Prix

• nie przyznano

Nagroda Pierwsza

• Muzeum Narodowe w Poznaniu, Formy w przestrzeni. Poznańska rzeźba plenerowa lat 60. i 70. XX wieku

Nagroda Druga

• Muzeum Śremskie w Śremie, Jerzy Jurga – w 80. rocznicę urodzin artysty

Nagroda Trzecia

• Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Streng verboten. Wielkopolska wieś w latach 1939-1945
• Muzeum Armii „Poznań”, oddział Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości w Poznaniu, Katyń – pamięć ocalona. Wystawa w 80. rocznicę zbrodni na ludziach i prawdzie

Wyróżnienie

• Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie, Obozy pracy przymusowej dla Żydów w latach 1941-1943
• Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Od projektu do wyrobu. Drukowane tekstylia XX i XXI wieku ze zbiorów Muzeum Historii Przemysłu

DZIAŁALNOŚĆ EDUKACYJNA

Grand Prix

• Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, ZOOM NA MUZEUM

Nagroda Pierwsza

• nie przyznano

Nagroda Druga

• Muzeum Okręgowe w Koninie, Dzieciaki-muzealniaki w domu
• Muzeum Ziemi Nadnoteckiej im. W. Stachowiaka w Trzciance
  Muzeum w czasie pandemii; Fotograficzne wspomnienia mieszkańców ziemi trzcianeckiej 1945-1980

Nagroda Trzecia

• Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Dzień z archeologią
• Muzeum Okręgowe w Lesznie, Edukacja muzealna Muzeum Okręgowego w Lesznie 2020

Wyróżnienie

• nie przyznano

DZIAŁALNOŚĆ NAUKOWA I WYDAWNICZA

Uroczystość wręczenia statuetek Izabella w Szreniawie, 7 września 2021 r.

Grand Prix

• nie przyznano

Nagroda Pierwsza

• Muzeum Narodowe w Poznaniu, Grafika włoska XVI wieku
• Muzeum Ziemi Złotowskiej, Dawny Złotów; Jubileusz 650-lecia miasta

Nagroda Druga

• Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, Konferencja Szkoła im. Haliny – 150-lecie otwarcia szkoły rolniczej w Żabikowie
• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Ostrów Lednicki – palatium Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Chronologia i kontekst

Nagroda Trzecia

• nie przyznano

Wyróżnienie

• Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Kolekcja zabytkowych fortepianów Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku
• Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Słowianie połabscy

DZIAŁALNOŚĆ PROMOCYJNA I MARKETINGOWA

Grand Prix

• nie przyznano

Nagroda Pierwsza

• Wielkopolskie Muzeum Niepodległości w Poznaniu, Wirtualny Spacer po nowym Muzeum Powstania Wielkopolskiego

Nagroda Druga

• Muzeum Narodowe w Poznaniu, Do zobaczenia w muzeum
• Muzeum Regionalne w Jarocinie, Wielkopolskie Rytmy młodych w sieci

Nagroda Trzecia

• Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, Cyfrowo w czasach zarazy

Wyróżnienie

• Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie, Piosenka jest dobra na wszystko. Promocja inicjatyw i działań muzealnych poprzez piosenki i teledyski

KONSERWACJA, OCHRONA DZIEDZICTWA KULTURY, INWESTYCJE

Grand Prix

• nie przyznano

Nagroda Pierwsza

• nie przyznano

Nagroda Druga

• nie przyznano

Nagroda Trzecia

• nie przyznano

Wyróżnienie

• Muzeum Okręgowe w Koninie, Prace konserwatorsko-restauratorskie przy żebrach należących do szkieletu słonia leśnego Palaeoloxodon antiquus, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Koninie

NAGRODA SPECJALNA

• Andrzej Beryt – za wybitny wkład w rozwój Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie i popularyzację wiedzy na temat II wojny światowej.

What’s your Reaction?

Ciekawe

Ciekawe

5

Świetne

Świetne

0

Smutne

Smutne

0

Komiczne

Komiczne

0

Oburzające

Oburzające

0

Dziwne

Dziwne

0