Czas na książkę
Opublikowano:
22 grudnia 2022
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Dokładnie dwa lata temu, w grudniu 2020 roku, ukończono budowę i oddano do użytku Książnicę Pedagogiczną w Kaliszu. Pozostając w nieco książkowej terminologii – w nowej okładce.
Nowoczesny budynek przy ulicy Południowej 62 to wygodne miejsce do pracy, wypełniania pasji i uprawiania hobby; dla wszystkich tych, dla których, w myśl cytatu Wiesława Myśliwskiego;
„książki to świat, który człowiek sam sobie wybiera, a nie na który przychodzi”.
Książki na dystans
I bynajmniej nie chodzi tutaj o dystans między książką a czytelnikiem. Historię pedagogicznej książnicy w Kaliszu – noszącej od roku 1994 imię wybitnego kaliskiego społecznika, naukowca, patrioty, bibliofila – Alfonsa Parczewskiego, napisało wiele równie wybitnych osobistości. Nie można tutaj pominąć nazwisk tych, którzy opiekowali się księgozbiorem, czy też trzymali pieczę nad samą instytucją biblioteki, której historia liczy sobie już ponad 80 lat.
Wieloletnia „wędrówka woluminów”, które zasilają zasoby kaliskiej książnicy pedagogicznej, zdaje się być jej swoistym znakiem rozpoznawczym i przy okazji arcyciekawym szczegółem jej dziejów.
Początki biblioteki o profilu pedagogicznym sięgają roku 1931, kiedy to powstał księgozbiór miejscowego oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego, którego opiekunem był Jan Kukla. W roku 1949 powołano Pedagogiczną Bibliotekę Powiatową w Kaliszu – o jej pierwsze zbiory zadbał nauczyciel Józef Spławski.
Ważnym momentem w dziejach KP było powołanie do istnienia w 1951 roku, biblioteki powiatowej w Kaliszu (jednej z ośmiu na terenie ówczesnego województwa poznańskiego). Rolę pierwszego bibliotekarza objęła wówczas Antonina Bysikiewiczowa, kierownictwo powierzono Annie Arnoldównie, następnie, w tym samym roku, przekazano je Stanisławowi Spławskiemu, zbiory przeniesione zostały natomiast do pomieszczeń Referatu Kultury Powiatowej Rady Narodowej.
Kolejny rok przyniósł następną zmianę lokacji księgozbioru, tym razem na budynek przy ulicy Walki Młodych 4 (obecnie ul. Niecała), gdzie pieczę nad woluminami objęła Urszula Ast – dodatkowo doceniana fotografka Kalisza lat 50-tych i 60-tych.
Budynek dawnej fabryki Nagórskich przy Nowym Świecie w Kaliszu, była siedziba Książnicy Pedagogicznej, fot. kalisz.naszemiasto.pl
Od 1955 roku księgozbiór PBP przechowywany był w pomieszczeniach Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu przy Alei Wolności 27, opiekę nad nim sprawowała wówczas kierowniczka MBP Adamina Dąbkowska.
Dwa lata później księgozbiór doczekał się ulokowania w pomieszczeniach Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, gdzie kierownictwo nad nim powierzono Izabeli Wanke. W roku 1970 księgozbiór przeniesiono po raz kolejny. Nową lokacją okazało się być Prezydium Powiatowej Rady Narodowej. W roku 1973 stanowisko dyrektora placówki objęła Feliksa Walczakowa.
Kolejny rok, przynosi zmianę dyrektorstwa; funkcję obejmuje Krzysztof Walczak (z przerwą w latach 1982-1990, kiedy stanowisko to pełnili kolejno Antoni Buksakowski oraz Cecylia Olejnik-Bugajna). Po translokacji biblioteki do budynku Szkoły Podstawowej nr 4 przy ul. Teatralnej, gdzie znajdowała się jedynie przez parę miesięcy, przeniesiono ją po raz kolejny, tym razem, do budynku przy ul. Nowy Świat 13.
To przedostatni przystanek na trasie pedagogicznych woluminów. Z pofabrycznymi przestrzeniami przy Nowy Świecie, książnica zrosła się na wiele lat. Podobnie jak w świadomości kaliszan istnienie przybytku książki właśnie w tym miejscu.
Zapachy i kolory biblioteki
Każdy, kto miał przyjemność korzystać z usług czytelni przy Nowym Świecie, spędzając czas przy wieczorze za oknem zaszywał się w małym świecie oświetlonym charakterystyczną lampką z niebieskim kloszem. Zapewne podobne wspomnienia istnieją w pamięci wielu studentów i uczniów nie tylko z Kalisza.
Ta niecodzienna atmosfera ściągała tutaj przecież znacznie szersze grono sympatyków książki. Biblioteka tak mocno wpłynęła na postrzeganie okolicy, że pokolenia korzystające z jej zasobów utożsamiały ulicę Nowy Świat z dwiema rzeczami – uczelniami i książnicą pedagogiczną.
Historia biblioteki pod „trzynastką” nieopodal kaliskiej filii UAM, to w rzeczy samej również wycinek innej dużej historii – Kalisza przemysłowego. Wspomina wybitny historyk Kalisza – Tadeusz Pniewski, w tomiku „Kalisz z oddali”:
„Tuż przy maneżu stała od strony Nowego Światu fabryka Nagórskich, w której kiedyś pracował mój ojciec. Gmach fabryki stoi zresztą do dziś, a obok dwupiętrowa kamienica, należąca w tamtych czasach do Józefa Karczewskiego”.
W owej fabryce, jak czytamy dalej, produkowano kute w żelazie bramy, balustrady czy poręcze schodów, które spotkać można w wielu kamienicach w śródmieściu Kalisza. W poindustrialnej kamieniczce która do niedawna byłą domem dla książki, czuć było zwłaszcza w upalne dni, przyjemny kontrast temperatury z chłodnym powietrzem nasyconym historią – zapachem metali i maszyn do ich obróbki.
Tenże zakład w owych czasach, szczycić miał się podobnym poważaniem, co warsztat innej sławy z „rzemieślniczego” Kalisza – mistrza Walentego Kulisiewicza, którego dorobek i świadectwa talentu gromadzi i eksponuje m.in. kaliskie Muzeum Okręgowe.
Nowa okładka
Od 2020 roku, książnica dedykowana między innymi pedagogom, funkcjonuje w nowym miejscu i kierowana jest przez Jolantę Nowosielską. Nowa siedziba została sfinansowana z budżetu samorządu województwa wielkopolskiego, wyposażona jest w nowoczesny sprzęt, między innymi urządzenie pozwalające skanować materiały biblioteczne.
Fasada gmachu Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, fot. materiały promocyjne Książnicy
Dla czytelników dostępny jest trezor, czyli urządzenie które umożliwia oddawanie wypożyczonych książek w dni wolne od pracy.
Nowoczesne sale są klimatyzowane, wyposażone w sprzęt audiowizualny. Na pierwszym piętrze znajduje się letni taras. Do dyspozycji jest winda osobowa i towarowa. Gmach jest przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Przede wszystkim jednak, przy ulicy Południowej w Kaliszu funkcjonuje od dwóch lat bezpieczne schronienie dla tysięcy książek – przybytek biblioteczny z prawdziwego zdarzenia, szczycący się pokaźnymi zbiorami, które od wielu lat wspomagają oddanych jej użytkowników.
W zasobach odnaleźć można nie tylko książki (ponad 365 tys. druków), czasopisma (ogółem ponad 15 tys. wydawnictw ciągłych) oraz czasopisma bieżące (ponad 120 tytułów). Jest ona bogata także w wartościowe zbiory specjalne (blisko 4200); ponadto rękopisy, grafiki, fotografie, klisze cynkowe, matryce linorytów oraz kolekcje Antoniny i Oskara Meysztowiczów – ze zbiorów jej patrona – Alfonsa Parczewskiego.
Ostatnim dużym darem o wyjątkowym znaczeniu dla Kalisza jest pieczołowicie odtworzona pracownia Władysława Kościelniaka – zasłużonego historyka i rysownika najstarszego polskiego miasta.
Bardzo osobisty zbiór pamiątek po artyście trafił w progi książnicy pedagogicznej zgodnie z wolą ich właściciela.
Wkład wielu nazwisk z książnicy w odkrywanie historii Kalisza jest nie do przecenienia. Przykładem niech będzie owocna współpraca książnicy z Biblioteką Narodową Rosji. Dzięki staraniom m.in. dyrektora Krzysztofa Walczaka, oraz trzymającej pieczę nad działem zbiorów specjalnych – Bogumiły Celer sprowadzono jak dotąd nie zbadane druki „Kaliszanina” – gazety lokalnej wydawanej w latach 1870 – 1892. Pismo to jest skarbnicą wiedzy o mieście w drugiej połowie XIX wieku, opisując Kalisz, oraz nastroje jego mieszkańców. Zdigitalizowane roczniki „Kaliszanina”, dzięki dialogowi z Biblioteką Narodową w Petersburgu zasiliły niekompletny ich zbiór nad Prosną.
Przestrzeń wystawiennicza w Książnicy Pedagogicznej w Kaliszu, fot. materiały promocyjne Książnicy
Zbiory książnicy pedagogicznej, gromadzą w jej murach duże rzesze stałych bywalców. Było tak zawsze, nie ważne w jakim budynku znajdowały się one w poszczególnych momentach historii.
Dziś, Książnica Pedagogiczna w Kaliszu to nie tylko biblioteka. W znaczący i nowoczesny sposób wspomaga ona pracę placówek oświatowych i jest miejscem w którym szeroka publiczność brać może udział w organizowanych eventach kulturalno-oświatowych oraz korzystać z bogatego księgozbioru. A wiadomo, nie ma jak książka. Na prezent zawsze mile widziana!
