Szyfry do Poznania
Opublikowano:
15 marca 2023
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
W 1929 roku polski wywiad zorganizował kurs kryptologiczny, do którego zakwalifikowano najzdolniejszych studentów matematyki Uniwersytetu Poznańskiego. Zajęcia prowadzili por. Maksymilian Ciężki, inż. Antoni Palluth oraz mjr Franciszek Pokorny. Rok później wybrani kursanci zostali zatrudnieni w poznańskim oddziale Biura Szyfrów (BS), a ich zadaniem było złamanie szyfru Enigmy.
W 1932 roku rozwiązano filię BS w Poznaniu, a trzech kryptologów – Mariana Rejewskiego, Jerzego Różyckiego i Henryka Zygalskiego – przeniesiono do oddziału w Warszawie. Pod koniec tego samego roku Rejewski jako pierwszy odczytał szyfr niemieckiej maszyny. Przez kolejnych sześć lat wspomniana trójka kryptologów zajmowała się łamaniem niemieckich depesz.
Na tropach Enigmy
W związku z dziewięćdziesiątą rocznicą tego wydarzenia Centrum Szyfrów Enigma w Poznaniu realizowała projekt edukacyjny „Na tropach Enigmy”, w ramach którego odbyły się trzydniowe warsztaty z tworzenia gier dla piętnastu uczniów poznańskiego Technikum Energetycznego im. Henryka Zygalskiego. W trakcie zajęć omówiono podstawy kryptologii. Uczniowie dowiedzieli się również, jak tworzyć gry mobilne, a zdobytą wiedzę mogli wykorzystać podczas przygotowywania gry miejskiej „Szyfry do Poznania”.
Zamek Cesarski w Poznaniu, 1931, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Gra mobilna jest najważniejszym elementem projektu, a jej celem jest popularyzowanie poznańskich wydarzeń i osób związanych ze złamaniem szyfru Enigmy. Gra jest całkowicie bezpłatna, a warunkiem wzięcia udziału jest posiadanie urządzenia mobilnego z dostępem do internetu i włączoną geolokalizacją oraz zainstalowanie aplikacji ActionTrack. Gra jest dostępna na telefony z systemami iOS oraz Android.
Co ważne, została stworzona w dwóch wersjach, terenowej oraz kanapowej.
Szyfry do Poznania
Premiera gry miała miejsce 24 września br., ja natomiast zagrałem w nią dwa miesiące później. Przygodę rozpoczynamy na ulicy Św. Marcin, przy budynku Centrum Szyfrów Enigma. W okresie II Rzeczpospolitej w tym miejscu znajdował się budynek, w którym mieścił się poznański oddział biura szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Gmach ten został zniszczony w czasie II wojny światowej. Obecny obiekt powstał pod koniec lat czterdziestych XX wieku jako siedziba Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1990 roku budynek przekazano Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza, a od 24 września ubiegłego roku mieści się tu CS Enigma. Wprowadzenie do gry zapowiada, że będzie to niezwykła przygoda.
Jest zwykły dzień i nic nie zapowiada żadnych ekscytujących wydarzeń. Niespiesznie przechodzisz koło Centrum Szyfrów Enigma, gdy nagle zaczepia cię mężczyzna. Wygląda, jakby mu się spieszyło. Nerwowo rozgląda się na boki. W dodatku coś ci nie pasuje w jego ubiorze, wygląda jakby urwał się z muzeum…
– Znasz się na szyfrach? – pyta.
Maksymilian Ciężki
Wspomniany mężczyzna prosi, aby zamknąć oczy. Po ich otwarciu widzimy, że miasto nie jest już takie samo, a to dlatego, że cofnęliśmy się w czasie do roku 1931. Człowiek, z którym rozmawiamy, to Maksymilian Ciężki, oficer Biura Szyfrów Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Ten rodowity Wielkopolanin urodził się 24 listopada 1898 w Szamotułach. Brał udział w powstaniu wielkopolskim. Był jednym z wykładowców kursu kryptologicznego w Poznaniu i szefem zespołu kryptologów pracujących nad Enigmą. Po II wojnie światowej mieszkał w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł w 1951 roku. Czternaście lat temu staraniem samorządów wielkopolskiego i szamotulskiego jego prochy sprowadzono do rodzinnych Szamotuł.
Ratusz w Poznaniu, około 1934, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Po krótkiej rozmowie Maksymilian Ciężki poleca nam odnalezienie dokumentów, które wypadły z okna, a sam udaje się śledzić „Gryfa”. byłego agenta wywiadu podejrzanego o współpracę z Abwehrą. Zgłaszamy się jako pomocnik do stojących w pobliżu trzech mężczyzn, którymi okazują się Rejewski, Różycki i Zygalski. Najpierw jednak muszą sprawdzić nasze umiejętności. Otrzymujemy zadanie odgadnięcia hasła zaszyfrowanego kodem Cezara.
Z trójki wspomnianych kryptologów tylko Zygalski urodził się w Poznaniu, ukończył Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Rejewski pochodził z Bydgoszczy, a Różycki z Olszany (gubernia kijowska).
Czarny
W dalej części gry poznajemy inż. Antoniego Pallutha ps. „Czarny”, który podobnie jak Ciężki walczył w powstaniu wielkopolskim i wykładał na kursie kryptologii. Był dyrektorem w Wytwórni Radiotechnicznej AVA, w której produkowano sprzęt dla wojska polskiego. Początkowo głównie radiowy, a po złamaniu kodu Enigmy również kopię tej maszyny szyfrującej, a także cyklometr i bombę kryptologiczną służącą do automatycznego łamania niemieckich depesz.
Po otrzymaniu zadań od „Czarnego” naszym towarzyszem zostaje Henryk Zygalski, który opowiada o poznańskim kursie kryptologicznym oraz swoich kolegach Różyckim i Rejewskim. Otrzymujemy też zadanie z rachunku prawdopodobieństwa. Po pewnym czasie na chwilę naszym opiekunem ponownie zostaje Ciężki, od którego otrzymujemy nowe zagadki do rozwiązania. Po chwili jednak wracamy do „Czarnego”, do którego dołączył teraz Rejewski. Od towarzyszy dowiadujemy się o pracy w poznańskim Biurze Szyfrów i próbach łamania niemieckich depesz. Dostajemy też nowe zagadki do rozwiązania.
Teatr Wielki w Poznaniu, 1925, fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Rozgrywka Szyfrów do Poznania toczy się na ulicach Starego Miasta, nie będę jednak zdradzać szczegółów, aby nie spoilerować. Po wykonaniu wszystkich zadań wracamy na ulicę Św. Marcin, gdzie kończy się nasza przygoda. Rozstajemy się ze słynnymi kryptologami i wracamy do teraźniejszości.
Aplikacja jest interesującą propozycją zarówno dla młodzieży, jak i dorosłych. Zawarto w niej sporo informacji o poznańskich wydarzeniach związanych z Enigmą, rozwiązywanie zadań wymaga od nas koncentracji. Rozgrywka zajmuje około 90 minut.
W grze zdobyłem 2.173 pkt. A Tobie jak poszło?
