fot. Janusz Nowacki

Pejzaże bez dębów

tekst: Iwona Torbicka

Opublikowano:
9 lipca 2015

Od:

Do:

Początek:

Koniec:

Dęby Rogalińskie skradły serce Janusza Nowackiego ponad 30 lat temu, wtedy powstała diaporama „Bitwa na lodowym polu”, potem fotografował je jeszcze wielokrotnie. Teraz opowieść o dębach znalazła swoje zakończenie. „Lustra pamięci” to smutny zapis obumierania wiekowych drzew. Wernisaż w Galerii Miejskiej w Mosinie 10 lipca.

„Bitwa na lodowym polu” powstała w 1982 roku, to historia skutych lodem Dębów Rogalińskich – widać konary, uwięzione pod taflą lodu, ciągle żywe, próbujące wyrwać się z lodowych objęć. Tak zaczęła się fascynacja – nestora poznańskich fotografików – naturą i prawami, które nią rządzą. „Była to jedna z prekursorskich w Polsce realizacji, łączących obraz z muzyką, na dodatek w przeciwieństwie do tzw. udźwiękowionych przeźroczy, poprzez zastosowane efekty przenikania, projektowanych na ekranie fotografii, tworzyła wówczas nowatorską formę prezentacji” – pisze w katalogu do wystawy w Mosinie, Zbigniew Tomaszczuk.

Po latach Nowacki wrócił w to samo miejsce znów fotografować dęby. Część z tych zdjęć weszła w skład cyklu „Lustra pamięci”, przerażającej momentami, fotograficznej obserwacji zmian ekologicznych na terenie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Systematycznie fotografowane tworzą świadectwo odchodzenia dębów w niepamięć, znikania z pejzażu wielkopolskich łąk. Odchodzenie wiekowych drzew jest jednocześnie metaforyczną opowieścią o przemijaniu wszystkiego, co żyje. Autor posłużył się wielkoformatowymi płytami lustrzanymi, odbijającymi fragmenty drzew.

„Fotografia sama w sobie, jako zdolna (w wielu przypadkach) do przywoływania i przechowywania pamięci, często, szczególnie w kontekście fotografii analogowej, pozwalała na formułowanie zdania: «Daję ci zdjęcie na pamiątkę»”.

Janusz Nowacki poprzez swoje fotografie „zmusza powierzchnię lustra” do takich samych zachowań – zauważa w katalogowym tekście Tomaszczuk – „Sfotografowane zwierciadło nie pełni już swojej funkcji, staje się obrazem, ale w stosunku do samego zdjęcia, obrazem odwróconym stronami. Jest to w takim razie zarówno przeniesienie, ale też zwielokrotnienie i odwrócenie widoku”.

I konkluduje: „W przypadku zdjęć Janusza Nowackiego fotografia, jako cytowane na wstępie «lustro z pamięcią», przypomina o jej ciągle aktualnej funkcji «balsamowania czasu». Jego zdjęcia dając szansę na przywołanie pamięci o ginącej przyrodzie i zmieniającym się na naszych oczach otoczeniu, utrwalają wiarę w rolę fotografa jak świadka obecności w otaczającym nas świecie i to niezależnie od przyjętej metody czy techniki fotografowania”.

Janusz Nowacki urodził się w 1939 roku w Poznaniu. Jako 25-latek debiutował ekspresyjnymi portretami muzyków jazzowych. W latach 1973-81 realizował warsztaty fotograficzne – autorski program animacji życia fotograficznego w Wielkopolsce, zaliczany do nurtu „fotografia poza galerią”. Był założycielem i kuratorem Galerii Fotografii PF w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu, którą kierował od 1993 przez 11 lat. Założył Studio DiM, które w początkach lat 80. odegrało ważną rolę w diaporamie. W latach 80-tych Nowackiego uznawano za jednego z najciekawszych przedstawicieli polskiej fotografii pejzażowej.

Nowacki ma na swoim koncie książki fotograficzne „Razem’81” i „Twarze jazzu”. Uhonorowany m. in. medalem ZPAF za zasługi dla rozwoju fotografii w Polsce, Nagrodą Artystyczną Miasta Poznania, Nagrodą Artystyczną Marszałka Wielkopolskiego, Odznaką honorową Zasłużony dla kultury polskiej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

WYSTAWY INDYWIDUALNE: Galeria Prezentacje, Toruń; Muzeum Okręgowe, Gorzów Wlkp; Galeria Korytarz, Jelenia Góra; Galeria ZPAF, Kielce; Instytut Polski, Praga (Cz) ; Muzeum Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra; BWA, Jelenia Góra; Galeria PAcamera, Suwałki; Galeria Pusta, Katowice; Salon ŁTF, Łódź; Legnickie Centrum Kultury, Legnica; Centrum Kultury i Sztuki, Kalisz; Muzeum Karkonoskie, Trutnov (Czechy).

WYSTAWY ZBIOROWE: Polska Fotografia Intermedialna lat 80. BWA Poznań; Twórcy poznańskiej fotografii 1895 – 1989 Galeria Miejska Arsenał, Poznań; Bliżej fotografii, BWA Jelenia Góra; Fotografia roku `97, Pałac Sztuki, Kraków; Fotografia poznańska Muzeum Narodowe, Poznań; Czarno na białym, Dom Fotografii, Hanower; Metamorfozy fotografii, Galeria „10”, Brno (Czechy) ; Biennale Fotografii Górskiej, Muzeum Karkonoskie, Jelenia Góra; Góry w pięciu odsłonach, MHF, Kraków.