Tangonalia w Pogorzeli
Opublikowano:
4 stycznia 2021
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Gdy mówimy „tango” bardzo często dopowiadamy „argentyńskie”, tymczasem muzyka tanga nie jest argentyńska! Tango jest muzyką miejską i w związku z tym nie może być muzyką całego kraju, a tym bardziej kraju, który jest praktycznie pustynią.
Jeśli sądzić po miejscu urodzenia większości jego autorów, kompozytorów, dyrygentów orkiestr, śpiewaków, muzyków i akolitów, muzyka i teksty tanga nie są argentyńskie, lecz portowe – pochodzą głównie z Buenos Aires.
Tak naprawdę tango jest muzyką europejską.
Owszem, najwięksi twórcy tanga urodzili się w argentyńskich miastach, ale najczęściej w rodzinach, które przybyły z Europy. W ten sposób do tanga trafiły muzyczne tradycje włoskie (tragiczny ton i dramatyczne motywy z tekstów pieśni neapolitańskich, ale również piękne melodie z włoskich oper), hiszpańskie flamenco i pieśni andaluzyjskie, portugalskie fado, irlandzkie jigi i reele, francuskie gawoty, kadryle i kankan, czeskie polki itd. Typową tangową orkiestrę tworzą również instrumenty pochodzące z Europy, w tym dwa najważniejsze: Bandoneon i skrzypce.
Bandoneon powstał w połowie XIX w. w Niemczech, jako substytut organów w małych gminach ewangelickich. Przywieziony do Argentyny szybko stał się fetyszem tanga, bowiem dawał grającemu ogromną skalę jęków, westchnień i skrzypień, tak charakterystycznych dla tej muzyki.
Plakat TANGONALIA ON LINE projekt: M. Szulc, fot: K. Fabiański
Skrzypce natomiast pojawiły się w muzyce tanga głównie za sprawą muzyków żydowskich, którzy musieli opuścić Europę na skutek pogromów, jakie wybuchały na przełomie XIX i XX wieku. Warto dodać, że w 1881 r., po zamachu na cara Aleksandra II, prezydent Argentyny powołał specjalnego wysłannika na Europę, który miał zachęcać Żydów do przybycia do Argentyny. Znaczna część żydowskich imigrantów pochodziła z Rosji, w tym z terenów polskich. Jednak do Argentyny przybywali Polacy nie tylko o żydowskich korzeniach.
Polacy w Argentynie
8 czerwca 1897 roku do portu w Buenos Aires wpłynął statek z czternastoma polskimi rodzinami na pokładzie. Co prawda Polacy już wcześniej przybywali zarówno do tego kraju jak i w ogóle do Ameryki Południowej, jednak to właśnie osiedlenie się w czerwcu 1897 roku rodzin chłopskich z Małopolski uważane jest za początek ruchu polonijnego.
O tym, jak ważne to było wydarzenie dla historii Argentyny niech świadczy fakt, że dzień 8 czerwca, czyli Dzień Polskiego Osadnika (Día del Colono Polaco) od 1995 r. jest obchodzony w Argentynie jako święto narodowe.
Nie sposób nie wspomnieć także o Jerzym Petersburskim, który mieszkał w Argentynie w latach 1947-1967, owiany sławą kompozytora jednego z najbardziej znanych tang: „Oh, Donna Clara” (w Polsce znanego jako „Tango Milonga”). W tym okresie pełnił m.in. funkcję dyrygenta w Teatro El Nacional w Buenos Aires i miał okazję współpracować z Astorem Piazzollą.
Pokaz tanga w trakcie koncertu Trio Taklamakan, fot. K. Fabiański
Astor Piazzolla i tango nuevo
Astor Piazzolla, syn włoskich imigrantów, urodził się w Argentynie, wychował w Nowym Jorku, a kompozytorskie szlify zdobywał w Paryżu, u Nadii Boulanger. Pierwszych poważnych lekcji gry na bandoneonie (instrumencie pochodzącym z Niemiec) udzielał mu węgierski pianista Bela Wilda, a gry na fortepianie uczył się u Rosjanina – Siergieja Rachmaninowa.
Nic dziwnego zatem, że w latach 50. ub. wieku Piazzolla zaczął tworzyć zupełnie nowe tango, na które ogromny wpływ miała muzyka klasyczna, jazzowa, a także żydowska, zwłaszcza charakterystyczny rytm 3+3+2, zasłyszany przez Piazzollę podczas żydowskich uroczystości weselnych w nowojorskiej dzielnicy Greenwich, w której mieszkał w latach młodości (apoteozą tego rytmu jest np. słynne „Libertango”).
Piazzolla w swoim tango nuevo nie odrzucał tradycji, ale ją modernizował; nie zmieniał lecz eksperymentował; nie niszczył lecz tworzył. Jednak jego wersja była tak osobista i jednocześnie kosmopolityczna, że stała się niezrozumiała dla samych Argentyńczyków.
Dlatego też Piazzolla nigdy, do końca, nie został zaakceptowany w Buenos Aires. I dlatego tango nuevo na pewno nie jest argentyńskie…
Warsztaty tanga, fot. K. Fabiański
Dlaczego Pogorzela?
Pogorzela to niewielkie, 2-tysięczne miasteczko leżące w powiecie gostyńskim. Życie kulturalne miasta koncentruje się wokół Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, który bardzo mocno wspiera amatorski ruch artystyczny oraz organizacje społeczne. Liczne grono aktywnych seniorów skupione wokół ośrodka nasunęło pomysł uruchomienia w MGOK sekcji tanga, będącego atrakcyjną formą swoistej choreoterapii.
Świątynia Muz
Drugim miejscem, istotnym dla projektu Tangonalia, jest dawny kościół ewangelicki, oddalony zaledwie o kilkaset metrów od MGOK. Władze Pogorzeli i dyrektor MGOK czynią starania o środki zewnętrzne, które pomogą wyremontować budynek i utworzyć w nim „Świątynię Muz”.
.
Kościół ewangelicki w Pogorzeli
Umiejscowienie w kościele wystawy fotograficznej miało ukazać mieszkańcom jego potencjał jako obiektu służącego działaniom kulturalnym.
Natomiast dźwięki bandoneonu miały uwypuklić wspaniałą akustykę obiektu i były nawiązaniem do początków tego instrumentu, skonstruowanego jako namiastka organów w biednych gminach ewangelickich.
Wielokulturowy Festiwal Tanga „A100R’21”
W 2021 r. przypada setna rocznica urodzin Astora Piazzolli. Z tej okazji Wielkopolska Rada Kultury i Stowarzyszenie Forum Kultury planują zorganizowanie festiwalu, ukazującego kulturową różnorodność tanga oraz wpływ muzyki żydowskiej na powstanie tango nuevo.
Między 11 marca (dzień urodzin Astora Piazzolli), a 11 grudnia (Międzynarodowy Dzień Tanga) w kilkunastu miejscowościach województwa wielkopolskiego będą się odbywały Tangonalia, w różnym wymiarze – od imprez jednodniowych do kilkutygodniowych – i zawierające różną ilość pojedynczych, festiwalowych „klocków”.
A100’R – logo festiwalu
Składają się na nie: koncerty tang klasycznych, utworów A. Piazzolli oraz muzyki żydowskiej, wzbogacone pokazami tanga, recitale solowe na bandoneonie i prelekcje na temat instrumentu, warsztaty taneczne „Pierwsze kroki tanga”, kursy tanga, milongi czyli tangowe potańcówki przy muzyce na żywo i muzyce mechanicznej, pokazy filmów, w których tango odgrywa główną lub ważną rolę, wystawy fotografii ukazujących zjawisko tanga, prelekcje na temat historii tanga i jego wielokulturowości.
Tangonalia w Pogorzeli były swoistym poligonem Festiwalu „A100R’21”.
Co się wydarzyło 5 grudnia?
Andrzej Trzeciak, fot. K. Fabiański
Na projekt Tangonalia w Pogorzeli złożyły się: wystawa fotografii Krzysztofa Fabiańskiego pt. „Tango – taniec, emocje, światło i ruch”, recital solowy Wiesława Prządki na bandoneonie oraz prelekcja na temat historii instrumentu i jego roli w muzyce tanga, warsztaty „Pierwsze kroki tanga” prowadzone przez tangueros Łukasza Sieradzkiego i Beatę Bąbkę, koncert tang klasycznych i utworów A. Piazzolli w wykonaniu Tria Taklamakan oraz pokazy tanga.
Projekt pt. „Tangonalia w Pogorzeli” zostały zrealizowane w ramach programu „Kultura w drodze” przygotowanego przez Departament Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego. Założeniem programu było, żeby artyści i animatorzy kultury realizowali projekty artystyczne i edukacyjne, adresowane do mieszkańców tych miejscowości regionu, które oddalone są od wielkomiejskich centrów kultury.
O innych projektach „Kultury w drodze” przeczytasz: tutaj
