Zobaczyć niewidzialne
Opublikowano:
15 grudnia 2021
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Relacja z warsztatów fotograficzno-sensorycznych w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych im. Synów Pułku w Owińskach.
Przygotowania do realizacji warsztatów rozpoczęły się już w sierpniu. Jednak sytuacja związana z obostrzeniami sanitarnymi sprawiła, że odbyły się na przestrzeni dwóch tygodni pod koniec października i na początku listopada 2021 roku. Zajęcia warsztatowe były dla dzieci ze Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego dla Dzieci Niewidomych im. Synów Pułku w Owińskach oraz dla mieszkańców najbliższej okolicy.
Była to niezwykła podróż artystyczna w nieznane przestrzenie dwóch społeczności funkcjonujących obok siebie.
Marek Lapis od lat podejmuje kluczowe tematy związane ze społeczeństwem i funkcjonowaniem w nim osób z różnymi niepełnosprawnościami. Prowadzi zajęcia z poznawania medium fotografii z niesłyszącymi i niewidomymi. Tym razem postanowił wniknąć z uczestnikami warsztatów w bardzo intymną oraz tajemną tkankę badań i zobaczyć barwy „oczami” niewidomych.
„Podejmuję się refleksji nad różnicami i podobieństwami w postrzeganiu barw dwóch cywilizacji egzystujących obok siebie. Społeczność ludzi niewidomych czy niedowidzących jest ewidentnie wyjątkową, dobrze zorganizowaną strukturą. U osób widzących (czarnodrukowców – jak określają ich niewidomi), udział wzroku w przyswajaniu danych z zewnątrz wynosi aż 83%, udział pozostałych zmysłów: słuchu, węchu, dotyku oraz smaku jest zdecydowanie mniejszy.”
Warsztaty Fotograficzno-Sensoryczne w Owinskach – Marka Lapisa w ramach KULTURA W DRODZE 2021, fot: Marek Lapis
Pojawia się trudne pytanie: jak niewidomi widzą kolory? Gdzie jest granica widzenia, a gdzie postrzegania barw?
Osobiście doświadczyliśmy obiekty fotograficzne korzystając z ruchomego obrazu, z mapowania sensorycznego oraz węchu. Każdy uczestnik mógł wniknąć do obrazów z wnętrza gałki ocznej osób niewidomych. Docieraliśmy do granic barw i je przekraczaliśmy nie raz.
Trudno przyjąć do wiadomości, że światy widzących i niewidzących mogą być… podobne.
Ważnym elementem warsztatów była integracja środowiska osób niewidzących i słabowidzących z osobami całkowicie korzystających ze zmysłu wzroku. Przełamywanie stereotypów, barier społecznych i kulturowych jest bardzo istotne. Otwarcie tych dwóch środowisk i społeczności było obustronne. Jednocześnie przy wykorzystaniu szeroko pojmowanego medium fotografii oraz przy udziale innych zmysłów (struktury obiektów, zapachu, dźwięku) pozwoliło zrozumieć odmienne drogi poznania pojęć: światła, barwy, struktury. Do przyswojenia zmiany percepcji w czasie warsztatów i wystawy użyte były różne formy przekazu. Uczestniczy podążali kilkoma niezależnymi ścieżkami poznania relacji. Największe z nich to wielkoformatowe transparentne wydruki ukazujące nowe terytoria poza światem wizualnym.
Warsztaty Fotograficzno-Sensoryczne w Owinskach – Marka Lapisa w ramach KULTURA W DRODZE 2021, fot: Marek Lapis
To wnętrza gałki ocznej osób niewidomych w dużym zbliżeniu, poznaliśmy je w formie całkowicie nieprzewidywalnej.
Światło padające ulega przekształceniu, nie jest przekazywane dalej impulsami do odpowiednich struktur mózgu. Jest uwiezione, w magiczny sposób zostaje ujawnione pomimo zamknięcia wewnątrz narządu wzroku. Przy wykorzystaniu różnych zmysłów i wrażliwości pozawizualnych doświadczaliśmy nowych terytoriów percepcji poznania. Składały się na to kontakty na wielu płaszczyznach. Były to realizacje multimedialne ukazujące ruch gałki ocznej osób niewidomych na wielkopowierzchniowej projekcji. Duże zainteresowanie budziły też obiekty fotograficzno-dotykowe w powiązaniu z elementami zapożyczonymi bezpośrednio z natury. Były to zdjęcia wykonane przy udziale dzieci z ośrodka na papierze puchnącym czytane za pomocą sensoryki palców i wypukłej struktury obrazu. Najdłużej uwagę osób z obu środowisk przyciągały tajemnicze obiekty fotograficzno-sensoryczno-zapachowe opisujące świat barw osób niewidomych. Struktura obrazu i zapach zastępowały zmysł wzroku ujawniając wizualizację koloru. Ich bardzo minimalistyczna forma i intensywność cyrkulacji zapachów stworzyły nową jakość poznania.
Warsztaty Fotograficzno-Sensoryczne w Owinskach – Marka Lapisa w ramach KULTURA W DRODZE 2021, fot: Marek Lapis
Dużym wyzwaniem było zbudowanie prezentacji interdyscyplinarnej i multimedialnej wprowadzającej w magiczny świat „widzenia” barw i pojmowania wizualnego za pomocą innych zmysłów z wykorzystaniem potencjału kształtów i zapachów oraz elementów świata naturalnego.
Cenne było porównanie na żywo doświadczeń z dwóch społeczności: osób niewidomych i mieszkańców Owińsk z pełnosprawnym zmysłem wzroku. Wymiana poglądów i doświadczeń była owocna. Uczestników mocno wciągnęła nauka poznawania świata barw za pomocą bodźców sensorycznych, poza wizualnych. Ważną lekcją była integracja dwóch środowisk mieszkających obok siebie, na co dzień nie mających ze sobą kontaktu.
Wypowiedzi osób niewidomych:
„Jest to coś niesamowitego że ja jako osoba niewidoma mogę obejrzeć zdjęcie, na własne oczy.”
„Dzięki wystawie przejrzały moje niewidzące od urodzenia oczy.”
Podsumowując ten projekt należy stwierdzić, że w mniejszych miejscowościach nie ma tak wielu instytucji kulturalnych, jak w dużych miastach, zdecydowania mniej jest okazji do spotkania się z żywą sztuką. Przeprowadzone warsztaty fotograficzno-sensoryczne zachęciły do poznawania nowych terytoriów wizualnych, umożliwiły wymianę doświadczeń oraz wzajemne poznanie się środowisk obok siebie funkcjonujących. Działania te pokazały również, że nawet tak odmiennych czasach pandemii jest możliwość rozwijania swoich pasji.
Warsztaty Fotograficzno-Sensoryczne w Owinskach – Marka Lapisa
w ramach KULTURA W DRODZE 2021
N/Z Marek Lapis
Fot: Marek Lapis
Marek Lapis – autor projektu warsztatów, absolwent Fotografii Intermedialnej na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu. Członek Zarządu Związku Polskich Artystów Fotografików Okręg Wielkopolski. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszałka Województwa Wielkopolskiego. Uczestnik warsztatów Agencji Magnum oraz Ryszard Horowitz Workshop New York. Prowadzi Pracownie Fotografii Dokumentalnej i Fotoreportażu w Wielkopolskiej Szkole Fotografii. Wykładowca międzynarodowych warsztatów fotograficznych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz twórca autorskiego programu warsztatów dla osób niesłyszących. Od 2012 roku twórczo dokumentuje za pomocą medium fotograficznego procesy przemian w ramach projektu społecznego 5 ZMYSLÓW” dotyczącego aktywizacji kulturowej osób wykluczonych ze środowisk osób z niepełnosprawnościami. Laureat konkursów fotograficznych m.in.: Leica Street Photo, IPA New York, PX3 Paris, B&W Spider Awards Los Angeles, Tokyo International Foto Awards, Monochrome Awards London, Grand Press Photo, BZ WBK Press Foto.
Projekt pt. „Warsztaty fotograficzno-sensoryczne” Marka Lapisa został zrealizowany w ramach programu „Kultura w drodze” przygotowanego przez Departament Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego. Założeniem programu było, żeby artyści i animatorzy kultury realizowali projekty artystyczne i edukacyjne, adresowane do mieszkańców tych miejscowości regionu, które oddalone są od wielkomiejskich centrów kultury. O innych projektach „Kultury w drodze” przeczytasz: tutaj
