Streng Verboten. Wielkopolska wieś w latach 1939–1945
Opublikowano:
22 października 2020
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
„Już nigdy ani centymetr ziemi, którą zdobyliśmy nie będzie należał do Polaka. Polacy mogą jedynie u nas pracować, ale nie jako panowie, bo jako tacy okazali się niezdolni, ale jedynie jako parobcy".
Namiestnik
Te słowa niemieckiego zbrodniarza wojennego, Obergruppenführera SS Arthura Greisera – Namiestnika Kraju Warty, najlepiej oddawały jego stosunek do Polaków. Od 21 września 1939 roku posiadał władzę cywilną w Poznaniu, a od listopada tego samego roku, kiedy został mianowany Namiestnikiem Okręgu Rzeszy Poznań (niem. Reichsgau Posen, pod koniec stycznia 1940 roku zmieniono nazwę okręgu na Kraj Warty, niem. Wartheland), także władzę partyjną.
W tym roku obchodziliśmy 75. rocznicę zakończenia drugiej wojny światowej. W związku z tym w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie 4 września br. otwarto wystawę czasową poświęconą zmianom, jakie zaszły w wielkopolskiej wsi w związku z niemiecką okupacją.
Wspomniany już wcześniej Arthur Greiser w pełni utożsamiał się z nazistowską ideologią. Już kilkanaście lat przed wybuchem II wojny działał w organizacjach antypolskich. Był zdecydowanym zwolennikiem twardej germanizacji. Uważał również, że z Kraju Warty należy wysiedlić wszystkich Polaków.
Zakazane
Do września 1939 roku rolnictwo było głównym zajęciem Wielkopolan, a chłopstwo stanowiło najliczniejszą grupę. Ludność wielkopolskiej wsi lat trzydziestych to nie tylko chłopi, ale także ziemianie, księża, nauczyciele i rzemieślnicy wiejscy. Z wybuchem wojny los tych wszystkich ludzi zmienił się diametralnie.
Wystawa Streng Verboten w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, fot. M. Dachtera
„Polakom na ziemiach włączonych do Rzeszy nie wolno pod groźbą doraźnego pobicia i surowych kar:
Uczęszczać do kościoła i odbywać praktyk religijnych,
Brać udziału w jakimkolwiek życiu zbiorowym, społecznym i zawodowym,
Używać publicznie języka polskiego,
Używać polskich nazw miejscowości i ulic,
Uczęszczać do opery, teatru […], do muzeów, bibliotek, instytucji naukowych, na koncerty, wystawy […],
Wykonywać praktyki w wolnych zawodach, z wyjątkiem niektórych lekarzy,
Uczęszczać do większych parków i zieleńców,
Odwiedzać lokali publicznych, restauracji, kawiarń, barów,
Nabywać ubrań i obuwia, które otrzymać można tylko na kartki […],
Jeździć kolejami bez imiennych przepustek, trudnych do uzyskania,
Korzystać z pociągów pośpiesznych i autobusów,
Jeździć powózkami,
Jeździć rowerami (tylko do miejsca pracy odległego co najmniej o 2 km, rowery Polaków są specjalnie oznaczone),
Posiadać jakiejkolwiek własności nieruchomej,
Korzystać z urządzeń sportowych, pływalni, itd.,
Posiadać aparatów fotograficznych, patefonów, płyt gramofonowych,
Dokonywać zakupów w sklepach poza wyznaczonymi godzinami.
Życie polskie na Ziemiach Zachodnich [Kraj Warty] jest odrutowane i obwarowane na każdym kroku zakazami, ograniczeniami, napisami Strengstens verboten! [najsurowiej zakazane]” [„Be Zet”, nr 1/1942]
To tylko cześć represji, jakie spotkały Polaków ze strony niemieckiego okupanta, a których celem była eksterminacja i wysiedlenie ludności polskiej i kolonizacja tych ziem przez ludność niemiecką. Zadanie to otrzymał Heinrich Himmler jako Komisarz Rzeszy do spraw Umacniania Niemczyzny.
Wystawa Streng Verboten w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, fot. M. Dachtera
We wrześniu 1940 roku III Rzesza porozumiała się ze Związkiem Radzieckim w sprawie przesiedlenia Niemców etnicznych z terenów zajętych przez ZSRR na tereny Kraju Warty. Szacuje się , że do 1943 roku do Kraju Warty repatriowano około ćwierć miliona Niemców. W związku z klęskami na froncie wschodnim, w drugiej połowie 1943 roku przesiedlono kolejnych blisko 300 tys. Niemców.
Ekspozycję podzielono na kilkanaście działów. Poruszają one m.in. temat eksterminacji ludności polskiej, losu jeńców wojennych, wysiedleń i przesiedleń, aprowizacji, obowiązku pracy, Volksdeutschów, przejęcia polskiego rzemiosła, grabieży zakładów przemysłowych oraz oporu.
Eksponaty zaprezentowane na wystawie pochodzą z wielopolskich muzeów oraz z kolekcji prywatnych.
Scenariusz i koncepcja plastyczna wystawy: Małgorzata Pietrzak, dr Mariusz Niestrawski
Ekspozycji czynna do 30 listopada 2020 roku.
