Biskupizna śpiewa
Opublikowano:
8 stycznia 2021
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Biskupizna to mikroregion etnograficzny położony w południowo-zachodniej Wielkopolsce. Składa się nań dwanaście wsi wokół miasteczka Krobia, które od XIII wieku, aż do rozbiorów stanowiły własność biskupów poznańskich.
Mniejsze obciążenia pańszczyźniane, a potem stosunkowo szybkie i korzystnie dla chłopów przeprowadzone uwłaszczenie zaowocowały dostatniejszym życiem Biskupian oraz wykształceniem się u nich poczucia odrębności, a nawet elitarności.
W ciągu kilku wieków Biskupianie dorobili się własnej gwary i kuchni, bawili się i świętowali przy swojej dudziarskiej muzyce tańcząc wiwaty, równe i przodki. Najbardziej charakterystycznym elementem miejscowej kultury stał się strój. Mężczyźni wkładali wysokie buty, czarne kapelusze i marynarki w kolorze biskupich ornatów, kobiety – fantazyjne czepce, krochmalone kryzy, bogato wyszywane fartuchy, kilka warstw spódnic i korale.
fot. z archiwum projektu
Dziś lokalne tradycje podtrzymuje i pielęgnuje przede wszystkim młode pokolenie 20-30 letnich Biskupian i Biskupianek wspieranych przez najstarszych członków Biskupiańskiego Zespołu Folklorystycznego z Domachowa i okolic – Franciszka Jesiaka i Annę Chudą.
W ostatnich latach znacząco wzrosło zainteresowanie tradycjami muzycznymi Biskupizny oraz jej ogólnopolska rozpoznawalność. Do tej zmiany przyczyniła się między innymi współpraca Biskupian z warszawskim stowarzyszeniem „Dom Tańca”, zajmującym się popularyzacją i upowszechnianiem muzycznych tradycji polskiej wsi.
Stowarzyszenie od 2013 roku organizuje w Starej Krobi letnią szkołę tradycji, która poświęcona jest bogatemu dziedzictwu kulturowemu regionu – Tabor Wielkopolski. W ramach tego tygodniowego wydarzenia odbywają się różnego rodzaju warsztaty obejmujące praktycznie wszystkie dziedziny lokalnej kultury tradycyjnej (od tańców i śpiewów po kulinaria i stolarstwo) oraz codzienne zabawy taneczne przy muzyce na żywo.
Oprócz Taboru czy Festiwalu Tradycji i Folkloru na Biskupiźnie odbywają się też potańcówki przy muzyce tradycyjnej, a wśród nich cykliczne z okazji „Katarzynek” czy „Podkoziołka”, których tradycja sięga w Domachowie setek lat. Z roku na rok wydarzenia te cieszą się coraz większym zainteresowaniem mieszkańców Biskupizny, jednocześnie inspirując kolejne osoby do podobnych działań we własnych regionach.
Biskupizna, Poznań i Warszawa – wspólna sprawa
Pomysłodawcy projektu – Joanna Szaflik z Poznania (psycholożka, badaczka kultur tradycyjnych i śpiewaczka) oraz Piotr Baczewski z Warszawy (animator kultury, fotograf i filmowiec) od dobrych kilku lat wspierają Biskupiański Zespół Folklorystyczny z Domachowa i Okolic w działaniach związanych z edukacją regionalną, dokumentacją i popularyzacją lokalnych tradycji.
Joanna prowadziła warsztaty dla dzieci i młodzieży z Biskupizny zwieńczone płytą pt. „Lala gąski na gałązki”. Piotr jest pomysłodawcą pierwszej profesjonalnej strony o polskich dudach, na której znajdziemy m.in. materiały dotyczące biskupiańskich tradycji dudziarskich oraz wydanej w tym roku płyty pt. „Biskupizna”, będą atrakcyjną wizytówką lokalnych tradycji muzycznych.
Archiwa – czyli melodie zamknięte w szufladach.
Tradycje muzyczne Biskupizny były dokumentowane przez etnomuzykologów od lat powojennych.
Niestety większość nagrań zrealizowanych przez Polskie Radio, Instytut Sztuki PAN oraz uniwersytety jest poza zasięgiem mieszkańców Biskupizny.
Ich pozyskanie wiąże się zazwyczaj z dużymi nakładami czasu i pieniędzy (wysokie stawki za zgranie materiału archiwalnego). Jesteśmy świadomi, ze nie zmienimy od razu tego stanu rzeczy, postanowiliśmy rozwiązać problem z dostępnością do archiwów w inny sposób. Nauczyć się melodii pozyskanych z w/w archiwów i przekazać je Biskupianom podczas kameralnych warsztatów śpiewu.
Drugie życie melodii
Projekt „Biskupizna śpiewa” podzielony był na dwa etapy.
Pierwszy z nich to kwerendy w archiwach IS PAN, Radiowego Centrum Kultury Ludowej Polskiego Radia oraz Instytutu Oskara Kolberga. Ze względu na obostrzenia związane z pandemią COVID-19, dotarcie do nagrań źródłowych dotychczas jeszcze nie znanych na Biskupiźnie było bardzo utrudnione.
Szczególnie wartościowe i okazały się nagrania RCKL i to one zostały wykorzystane jako źródło repertuaru warsztatowego.
Opracowane przez Joanne Szaflik pieśni pochodzą głównie z repertuaru znakomitej biskupiańskiej śpiewaczki Marii Majchrzak.
Drugi z etapów projektu to spotkania warsztatowe. Pomimo niesprzyjających okoliczności związanych z pandemią COVID-19 udało się zorganizować 3 warsztaty pieśni biskupiańskich.
Warsztaty skupiały się nie tylko na nauce biskupiańskiego repertuarze, ale także na emisji głosu.
W warsztatach uczestniczyło 5 kobiet. Trzy z nich wzięły udział w nagraniach materiałów audio-video podsumowujących nasze działania. W ramach pracy warsztatowej do repertuaru młodego pokolenia śpiewaczek weszło kilkanaście nowych pieśni lub wariantów tekstowych i melodycznych pieśni wcześniej już znanych. Jednakże nie jest to jedyny osiągnięty rezultat.
Młode pokolenie osób kultywujących lokalne tradycje niejednokrotnie ma trudności z opanowaniem lokalnego stylu śpiewaczego nawet przy bardzo dobrej znajomości repertuaru.
fot. z archiwum projektu
Prowadzone przez Joannę Szaflik warsztaty pozwoliły skupić się śpiewaczkom na lokalnej manierze, stylu oraz wydobyć unikalny charakter opracowanych pieśni.
Ponadto ćwiczenia z emisji głosu oraz praktyka śpiewu tradycyjnego, praca nad regionalnym stylem wokalnym zaowocuje nie tylko przy wykonywaniu opracowanych obecnie pieśni ale i innych w przyszłości.
Kameralna grupa warsztatowa umożliwiła skupienie się na indywidualnych umiejętnościach poszczególnych uczestniczek, dogłębną analizę ich potrzeb, szczegółową pracę nad trudnościami i wyzwaniami w poznawaniu nowego repertuaru.
Warsztaty te również wyposażyły uczestniczki w dodatkowe kompetencje przydatne w samodzielnej pracy nad nowym materiałem archiwalnym.
Projekt pt. „Biskupizna śpiewa” został zrealizowany w ramach programu „Kultura w drodze” przygotowanego przez Departament Kultury Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego. Założeniem programu było, żeby artyści i animatorzy kultury realizowali projekty artystyczne i edukacyjne, adresowane do mieszkańców tych miejscowości regionu, które oddalone są od wielkomiejskich centrów kultury.
O innych projektach „Kultury w drodze” przeczytasz: tutaj
