Moniuszko w Kaźmierzu

Działalność chór w międzywojniu

W 1920 roku z inicjatywy Andrzeja Grzesiaka, Kazimierza Nowickiego i Andrzeja Trochera założono Koło Śpiewacze „Moniuszko” w Kaźmierzu. Początkowo liczyło dwunastu śpiewaków. Pierwszym dyrygentem, a zarazem prezesem chóru był wspomniany Nowicki, a w jego mieszkaniu odbywały się próby. Pod koniec 1920 roku Nowickiego na stanowisku zastąpił kierownik szkoły w Kaźmierzu, Stefan Gluza, a rok później dyrygentem został Franciszek Chyba. Po 1924 roku aktywność organizacji znacznie zmalała.

Zjazd chórów Pniewy, 1955, fot. archiwum Chóru im. Stanisława Moniuszki w Kaźmierzu

Trzy lata później nastąpiła reaktywacja chóru, a funkcję dyrygenta przyjął nauczyciel szkoły powszechnej w Kaźmierzu Stanisław Tobis. W 1932 roku patronat nad kołem objął nowy proboszcz parafii ks. Wacław Faustmann – powstaniec wielkopolski, działacz społeczny, patriota, członek Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, odznaczony w późniejszych latach m.in. Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, ale również wielki miłośnik muzyki.

Był twórcą i prezesem Związku Chórów Kościelnych, a także redaktorem w miesięczniku „Muzyka Kościelna”. Od tego czasu towarzystwo śpiewackie występowało pod nazwą Koło Śpiewacze „Moniuszko” i Chór Kościelny. Zespół oprócz koncertowania regularnie uświetniał nabożeństwa w miejscowym kościele. 18 sierpnia 1935 roku pod patronatem starosty szamotulskiego Adama Narajewskiego i dziekana dekanatu szamotulskiego księdza Bolesława Kaźmierskiego odbywały się uroczystości związane z 15-leciem towarzystwa. Jubileuszowi towarzyszył Pierwszy okręgowy zjazd Chórów Kościelnych okręgu szamotulskiego i sąsiednich oraz zjazd kół śpiewaczych. Odbyło się również poświęcenie sztandaru chóru. Prężną działalność kaźmierskiego towarzystwa przerwał wybuch II wojny światowej.

Okres PRL

Chór reaktywował się wiosną 1945, a batutę objął ponownie Stanisław Tobis. Rok później z obozu wrócił ksiądz Faustmann. W tym samym roku zorganizowano obchody 25-lecia chóru połączone z poświęceniem nowych organów dla kościoła w Kaźmierzu. W 1947 roku zespół zaprezentował się na uroczystościach poświęcenia pomnika Wacława z Szamotuł.

Chór im. St. Moniuszki przy kościele parafialnym w Kaźmierzu 1955r., fot. archiwum Chóru im. Stanisława Moniuszki w Kaźmierzu

„W niedzielę w Szamotułach, rodzinnym mieście największego polskiego kompozytora XVI wieku Wacława — odbyły się wielkie uroczystości w związku z 400-setną rocznicą powołania go na kompozytora króla Zygmunta Augusta oraz 375 rocznicą śmierci wielkiego szamotulczyka. […] Główną częścią uroczystości było odsłonięcie okazałego pomnika z piaskowca. W związku z okręgowym zjazdem Chórów Kościelnych odbyły się w parku zamkowym […] zawody chórów kościelnych z uwzględnieniem utworów Wacława […]. Wśród chórów wiejskich na pierwszy plan wysunął się zdecydowanie chór z Kaźmierza pod dyr. p. Tobisa” – donoszono w „Głosie Wielkopolskim”.

Lata pięćdziesiąte to okres wzmożonej aktywności chóru i licznych występów. W 1959 roku zmarł ksiądz Faustmann, a pod koniec lat 60. zachorował dyrygent Tobis (zmarł w 1981), co spowodowało, że chór z czasem zawiesił działalność. W 1978 roku dawni członkowie Moniuszki powołali trzygłosowy chór męski pod batutą Zbigniewa Tobisa (syna Stanisława). Z kolei wiosną następnego roku Adolf Pisarczyk, naczelnik gminy, powołał chór żeński, w którym został dyrygentem. W 1982 roku oba zespoły połączyły się w Chór Mieszany im. Stanisława Moniuszki w Kaźmierzu. Zespół liczył aż 41 osób, a dyrygentem został Zbigniew Tobis. Lata osiemdziesiąte to okres bardzo prężnej działalności chóru, liczne występy, wyjazdy, konkursy i przeglądy. U schyłku PRL chór nadal liczył 40 osób.

Chór w III RP

W 1990 roku chór obchodził 70-lecie działalności. Od początku lat 90. zespół często występował podczas rozmaitych uroczystości, jak choćby przed ratuszem poznańskim podczas obchodów 100-lecia Wielkopolskiego Oddziału Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w 1992 roku. Z okazji 75-lecia chóru (1995) wydano okolicznościową broszurkę. Dwa lata później zespół uświetnił obchody z okazji 200. rocznicy powstania Pieśni Legionów Polskich we Włoszech w auli uniwersyteckiej w Poznaniu, a w 1998 roku uroczystości rocznicowe 700-lecia Kaźmierza. W tym samym roku zespół gościł na Litwie, m.in. w zaprzyjaźnionym mieście Ejszyszki.

fot. archiwum Chóru im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu

W roku 2000 chór obchodził jubileusz 80-lecia istnienia. Kilka miesięcy później zmarł Zbigniew Tobis, batutę po nim przejął Waldemar Hermann. Zespół pod wodzą nowego dyrygenta kontynuował regularne występy. Zaśpiewał m.in. w 2006 roku w katedrze poznańskiej w czasie wydarzenia muzycznego poświęconego 350-leciu obrania Matki Bożej za Królową Polski, podczas 50. rocznicy Poznańskiego Czerwca i rocznicy śmierci Karola Wojtyły; w 2007 i 2008 roku był obecny na Święcie Pieśni, a w 2009 roku na obchodach 80-lecia Wszechsłowiańskiego Zjazdu Śpiewaczego i 80. rocznicy Powszechnej Wystawy Krajowej.

W 2016 i 2017 roku zaczęła spadać liczebność zespołu. Również w 2017 roku dotychczasowego dyrygenta zastąpił nauczyciel z miejscowej szkoły Robert Winiecki. Liczba chórzystów zaczęła ponownie wzrastać i w roku jubileuszowym 2020 (100-lecie chóru) wynosiła 27 osób. Prezesem zespołu jest Joanna Jus.

Michał Dachtera: Od jak dawna jest pani związana z chórem Moniuszko?

Joanna Jus: Do chóru wstąpiłam w 1996 roku. Dyrygent był moim nauczycielem muzyki, kiedy śpiewałam w chórze szkolnym. Na zakończenie ósmej klasy szkoły podstawowej otrzymałam propozycję wstąpienia do chóru Moniuszki i tak się zaczęło.

MD: Jak pani wspomina początki?

JJ: Dyrygent Zbigniew Tobis był charyzmatycznym i wymagającym dyrygentem. Wsparciem dla mnie byli starsi chórzyści, od nich najwięcej się nauczyłam. Z każdą próbą było łatwiej.

MD: Ilu członków obecnie liczy chór?

JJ: Dyrygent i trzydziestu chórzystów: 10 sopranów, 10 altów, 5 tenorów i 5 basów. Znaczącą część chóru stanowią śpiewacy, którzy rozpoczynali swoją przygodę w latach osiemdziesiątych, w okresie, gdy dyrygentem był Zbigniew Tobis, ale mamy też kilku chórzystów, którzy pamiętają jego ojca.

MD: Przez pewien czas liczebność chóru systematycznie malała.

JJ: Tak, zgadza się.

Koło Śpiewacze Moniuszko na Zjeżdzie Chórów Kościelnych w Szamotułach 16.08.1936 r. gdzie zdobywa I miejsce

W Kaźmierzu mamy jeszcz dwa inne zespoły. Część ludzi odchodziła do nich, część rezygnowała, ale też wracała. Cieszymy się z postawy naszego dyrygenta, który szuka nowych możliwości. Mieliśmy m.in. zajęcia z emisji głosu, cały czas się uczymy.

Nasze szeregi zasiliło ostatnio dwóch tenorów.  

MD: Mężczyzn pewnie trudniej nakłonić do śpiewania?

JJ: Tak, zdecydowanie. Kobiety przychodzą częściej, mają większą potrzebę wyrażania emocji śpiewem. Jednak śpiewanie z mężczyznami jest inne. Utwór wykonywany na cztery głosy brzmi dużo lepiej.

MD: Jaki repertuar wykonujecie?

JJ: Występujemy na uroczystościach organizowanych przez Gminę Kaźmierz, np. podczas obchodów Święta Niepodległości, dożynkach. Śpiewamy także pieśni sakralne w czasie nabożeństw w kościele w Kaźmierzu. Wykonujemy również utwory biesiadne i rozrywkowe, ale też takie wymagające dużo pracy, jak choćby z opery „Nabucco” Giuseppe Verdiego.

MD: Gdzie jeszcze państwo występujecie?

JJ: To są głównie przeglądy chórów lub zaproszenia od zaprzyjaźnionych zespołów. Organizujemy Święta Pieśni, w których występują chóry z całej Polski i niekiedy z zagranicy. Występowaliśmy również w Ejszyszkach na Litwie i Charkowie na Ukrainie, a w 1997 roku gościliśmy chór z Bawarii. Może uda nam się pojechać do nich z rewizytą. Często występowaliśmy w Bystrzycy Kłodzkiej. Dwukrotnie braliśmy udział w „Koncercie na 966 głosów”.

MD: Jak często odbywają się próby?

JJ: Próby mamy raz w tygodniu, ale zdarza się, że przed jakąś ważną uroczystością czy wyjazdem, jeśli dyrygent uzna, że to konieczne, to ćwiczymy dwa razy w tygodniu.

MD: Jakie są największe sukcesy zespołu?

JJ: Myślę, że na pewno występ w trakcie pasterki 1937 roku z okazji 500-lecia kościoła w Kaźmierzu.

Występ Chóru im. St . Moniuszki na Inauguracji Uniwersystetu Trzeciego Wieku w Kaźmierzu, 11.10. 2019, fot. archiwum Chóru im. Stanisława Moniuszki w Kaźmierzu

Uroczystość ta była transmitowana nie tylko na cały kraj, ale również na świat przez Polskie Radio. W 1934 i 1937 roku zespół wystawił przedstawienie operowe „Krakowiacy i Górale”. Pięćdziesiąt lat później zostaliśmy wyróżnieni przez Urząd Wojewódzki i Polski Związek Chórów i Orkiestr, a w nagrodę pojechaliśmy na tournée do Charkowa. Wspomnę jeszcze o nagrodach Brązowa Maska Orfeusza (1985) i Złota Odznaka Śpiewacza (1997). 

W 2005 roku Marszałek przyznał nam Odznakę honorową za zasługi dla Województwa Wielkopolskiego. W 2021 roku nasz chór został uhonorowany nagrodą okolicznościową za zasługi dla polskiej kultury przez Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.  

MD: Czy młodzi ludzie wstępują do chóru?

JJ: Niestety, obecnie coraz trudniej o młodzież. Dawniej życie kulturalne w Kaźmierzu skupiało się w dużej mierze wokół naszego zespołu. Dziś młodzi ludzie mają tyle bodźców, tyle różnych możliwości. Słuchają także innej muzyki, tego, co akurat jest na topie.

MD: Z wiekiem często zmieniają się nam gusty muzyczne, może na nich też przyjdzie czas?

JJ: Tak, to bardzo możliwe. Śpiewanie nauczyło mnie tolerancji muzycznej. Nie zamykam się na jeden rodzaj muzyki, w każdej potrafię znaleźć coś dla siebie.

MD: W jaki sposób zachęciłaby pani potencjalnych kandydatów do chóru? 

JJ: Chór to okazja, żeby spotkać się z ludźmi i wspólnie zrobić coś dobrego. Na próbach panuje rodzinna atmosfera. Nie trzeba znać nut, żeby śpiewać w chórze. Serdecznie zapraszam, warto przyjść i spróbować.  Naszym mottem są słowa poety J.W. Goethego: „Gdzie słyszysz śpiew – tam wchodź. Tam dobre serca mają. Źli ludzie – wierzaj mi – ci nigdy nie śpiewają”.

Literatura:

„Dawne Miasto Kaźmierz”, „Gazeta Szamotulska: niezależne pismo narodowe, społeczne i polityczne” 13.08.1932, r. 11, nr 92, s. 3–4 (cytat we wstępie)

„Wiadomości miejscowe”, „Gazeta Szamotulska: niezależne pismo narodowe, społeczne i polityczne” 10.08.1935, r. 14, nr 94

(dwb), „Wspaniały przebieg uroczystości ku czci Wacława z Szamotuł”, „Głos Wielkopolski” 16.07.1947, r. 3, nr 193 Wyd.AB (cytat w podrozdziale „Okres PRL”)

http://powstancywielkopolscy.pl/pl/search, hasło: Wacław Faustmann

What’s your Reaction?

Ciekawe

Ciekawe

5

Świetne

Świetne

8

Smutne

Smutne

0

Komiczne

Komiczne

0

Oburzające

Oburzające

0

Dziwne

Dziwne

0