Ujawnianie życia
Opublikowano:
14 listopada 2019
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Wystawa „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK” oddaje głos ruchom pacjenckim – zbiorowym heroicznym wysiłkom – aby przerwać spiralę osamotnienia. Solidarność, uspołecznienie tego dojmująco intymnego doświadczenia, jakim jest choroba, łączy tytułowe problemy.
Zaprzeczenie, napady duszności, zawroty głowy – to nie może być prawda, myślimy, patrząc na wyniki badań. Potem uderzenie gorąca, histeryczna chęć działania, wściekłość, szamotanie się w potrzasku. Wreszcie próby negocjacji, które kończą się zamknięciem horyzontu przyszłości w samotnym doświadczaniu choroby. Aż wreszcie śmierć i zniknięcie.
To możliwy scenariusz, ale jak pokazuje wystawa „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK” nie jest on przeznaczeniem.
Tak, AIDS, HIV, rak to choroby zarówno indywidualne, jak i społeczne. Rozrywają ciało i duszę poprzez działanie tego, co biologiczne, materialne, pozaludzkie, ale i niszczące – poprzez społeczną stygmatyzację, pogardę, błędy „systemu”, a nawet przemoc, której doświadczają chorzy.
ELEMENT ŻYCIA
Zaznajomienie się z wystawą „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK” proponuję rozpocząć od instalacji Dobrawy Borkały. Operowanie dźwiękiem, szpitalno-chorobowym zapachem oraz klaustrofobiczne przymknięcie mają nam przypomnieć, jak bardzo jesteśmy pełni strachu, paniki wobec choroby oraz reżimów medycyny i technologii.
Po dłuższej ekspozycji, gdy już ta praca nas zmęczy, warto udać się na cmentarz, czyli obejrzeć zdjęcia autorstwa Piotra Nathana oraz uczniów i uczennic Liceum Plastycznego w Poznaniu. Nagrobki osób, które zmarły w wyniku epidemii AIDS, kontrapunktują oni ze zdjęciami akcji w metrze berlińskim promującej bezpieczny seks.
Zderzyli ze sobą różne sposoby myślenia o epidemii AIDS – to, które przez wiele lat traktowało HIV jako wyrok śmierci, i dzisiejszą perspektywę, która dzięki postępowi medycyny i działaniom samopomocowych ruchów pacjenckich staje się zadaniem do wykonania. Praktyką, która jest wyzwaniem społecznym, politycznym, ale też indywidualnym. Zarażenie się wirusem HIV nie jest już wyrokiem śmierci, staje się elementem życia.
ENERGIA I DOŚWIADCZENIE
Wystawa oddaje głos ruchom pacjenckim, zbiorowym, heroicznym wysiłkom – aby przerwać spiralę osamotnienia, alienacji, stygmatyzacji. Solidarność i uspołecznienie tego dojmująco intymnego doświadczenia, jakim jest choroba, łączy tytułowe problemy: AIDS i raka – nowotwór. Łączy nie tyle choroby, ile pełną trudu, wyrzeczeń, cierpliwości, heroizmu i solidarności drogę do walki o siebie, o innych współchorych.
Wystawa „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK”, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu. Fot. M. Krajewski
Szczególnie wybrzmiewa to w części wystawy poświęconej ruchowi Amazonek.
Ten największy w Polsce ruch pacjencki, skupiający około 25 000 członkiń, to zapis drogi o odzyskanie prawa do własnego ciała, do społecznej widzialności.
Zgromadzone materiały archiwalne stowarzyszeń AMAZONKI – Warszawa-Centrum, Poznańskiego Towarzystwa Amazonki i Klubu Kobiet z Problemem Onkologicznym pokazują, w jaki sposób powstał ruch społeczny, wspólnotowy i polityczny. Amazonki stały się zbiorową siłą, dzięki której kobiety dotknięte chorobą nowotworową nie zostają same.
Energia, wiedza, doświadczenie życiowe i instytucjonalne gromadzone przez 25 lat działalności Amazonek pozwalają przebijać kokony paniki i samotności, w których zamykają zarówno rak piersi, jak i stygmatyzujące społeczeństwo – wraz z bezdusznym, śmiertelnym w skutkach systemem urynkowionej medycyny i rynkiem pracy (w latach 90. kobiety z nowotworem piersi często zwalniano).
WSPÓLNOTA I SOLIDARNOŚĆ
Podobną energię, ale z wyraźniej zaznaczoną politycznością, widzimy w zaprezentowanym fragmencie pracy „Patchwork one”, wykonanym z inspiracji Roberta Łukasika ze Zjednoczenia Pozytywni w Tęczy.
Prezentowana praca to dialog z ideą w USA, gdzie podobne patchworki upamiętniają osoby zmarłe na AIDS. W lokalnej wersji praca silnie eksponuje wątek uspołecznienia choroby oraz walki o prawa i godność pacjentów, gdyż poszczególne jej fragmenty upamiętniają także organizacje i grupy aktywistyczne.
Wystawa „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK”, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu. Fot. M. Krajewski
Uspołecznienie choroby nie oznacza zaniku głosu jednostek – pochodzący z Poznania Szymon Adamczak prezentuje scenografię swojej autobiograficznej pracy „The Ongoing Song”, w której dokumentuje dwa lata życia z wirusem HIV. W pracę wpisana jest prezentacja filmu „Sugar for the Pill”, zapis „skoku wiary”, czyli pierwszego zażycia tabletki antyretrowirusowej, która najprawdopodobniej codziennie (aż do śmierci) będzie współtowarzyszką jego życia.
Ten bardziej intymny zapis przemagania i zmagania się z chorobą utrwala rysunkami Bartek Arobal Kociemba, którego doświadczenie życia z wirusem HIV zaczęło się jeszcze przed czasami skutecznej terapii retrowirusowej, a więc w innej epoce epidemii AIDS.
Ruchy pacjenckie to wspólnota i solidarność, to uczenie się, wzajemnie przekazywanie wiedzy, dzielenie się doświadczeniem. Podkreśla to ostatnia część wystawy. Znajdziemy tam literaturę poświęconą AIDS oraz prace Ingi Zimprich, która przedstawia swoistą bibliotekę chorobową – książki i publikacje autorstwa kobiet, które doświadczyły choroby nowotworowej.
Solidarność, wspólnota choroby, walka o prawa i uczenie się życia pozwalają przerwać choćby na chwilę spiralę osuwania się w chorobę i śmierć. „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK” nie uwodzą romantyczno-eschatologiczną mitologią „chorego geniusza”, ale dają lekcję praktykowania życia.
Wystawa „Kreatywne Stany Chorobowe: AIDS, HIV, RAK”, Galeria Miejska Arsenał, 8.11.2019– 12.01.2020
UDZIAŁ BIORĄ: Amazonki, Szymon Adamczak, Dobrawa Borkała, Vala T. Foltyn, Barbora Kleinhamplova, Bartek Arobal Kociemba, Olga Lewicka, Piotr Macha, Iza Moczarna-Pasiek, Piotr Nathan, Jaśmina Wójcik, Inga Zimprich
GRUPA BADAWCZA: Luiza Kempińska, Paweł Leszkowicz, Zofia nierodzińska, Jacek Zwierzyński
