Szlaki tradycji
Opublikowano:
8 października 2018
Od:
Do:
Początek:
Koniec:
Przemierzając Wielkopolskę w poszukiwaniu wrażeń, warto zwrócić uwagę nie tylko na piękne krajobrazy, zabytkowe budowle czy atrakcje przyrodnicze. Odbywa się tu też szereg interesujących i wartościowych wydarzeń, których głównym bohaterem jest kultura tradycyjna.
Wielkopolska to duży obszar – swym zasięgiem obejmuje kilka regionów etnograficznych, z których każdy wyróżnia się nieco innym strojem ludowym, tradycjami muzycznymi i tanecznymi, zwyczajami i obrzędami. Przyjrzyjmy się kilku najważniejszym wielkopolskim wydarzeniom.
W maju w Poznaniu od dziesięciu lat odbywają się Ogólnopolskie Konfrontacje Kapel Dudziarskich, na które zjeżdżają dudziarze z Wielkopolski, Podhala, Beskidu Żywieckiego i Śląskiego. Warto wiedzieć, że tradycje dudziarskie wszystkich grup regionalnych wpisane zostały na „Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego” zgodnie z postanowieniami zawartymi w konwencji UNESCO z 2003 roku. Podczas tego wydarzenia można nie tylko posłuchać mistrzów muzyki dudziarskiej wraz z uczniami, ale też wziąć udział w warsztatach budowania tego niezwykłego instrumentu.
WIWATY I RÓWNE
Taneczne lato warto rozpocząć na Dniach Szamotuł, które są organizowane na początku czerwca. W tym roku po raz drugi zorganizowano wspólne tańczenie na rynku zwane „tańcem na plendzu”. Wraz z Zespołem Folklorystycznym Szamotuły można było spróbować swoich sił w tańcach regionalnych. Stamtąd trzeba pojechać na wschód do Kramska (pow. koniński), by poznać kulturę tradycyjną pogranicza wielkopolsko-kujawskiego.
W czerwcu organizowany jest tam przez kilka sołectw Festiwal Kultury „W stronę tradycji”. To spotkanie z muzyką tradycyjną, ale i z kuchnią regionalną oraz twórcami ludowymi – garncarzami, wikliniarzami, rzeźbiarzami oraz hafciarkami.
Koniec czerwca to z kolei Międzynarodowy Festiwal Folklorystyczny„Bukowińskie spotkania” w Jastrowiu, podczas których prezentują się zespoły Górali Czadeckich, którzy są potomkami Polaków zamieszkujących rumuńską Bukowinę i przesiedlonych do Polski po 1945 roku. Warto zwrócić uwagę na Zespół Obrzędowy Górali Czadeckich Jastrowiacy – obecni członkowie kontynuują tradycję swoich przodków, mieszkających kiedyś w rumuńskiej wsi Pięrówka Dolna.
Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Południowej Wielkopolski na terenie skansenu – Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie
Udając się na południe, nie można pominąć Biskupizny (pow. gostyński), obejmującej swym zasięgiem kilka wsi. Sercem Biskupizny są dwie z nich – Stara Krobia i Domachowo z przepięknym, drewnianym kościołem pw. św. Michała Archanioła. W drugą niedzielę września Domachowo staje się stolicą kultury biskupiańskiej. Festiwal Folkloru i Tradycji na dobre wpisał się w kalendarz miłośników Biskupizny. To jedyna okazja, aby na scenie zobaczyć wszystkie zespoły, skosztować drożdżowego placka, a przede wszystkim spotkać wielu mieszkańców okolicznych wsi. To niezwykłe wydarzenie rozpoczyna msza w domachowskim kościele, po której w barwnym korowodzie Biskupianie (wraz ze swoimi gośćmi) jadą bryczkami na miejsce festiwalu. Do późnych godzin wieczornych można tam w zawrotnym tempie wirować, tańcząc wiwaty i równe.
KOZIOŁ CZARNY, KOZIOŁ BIAŁY
Wielkopolska dudami stoi, zatem na miłośników tego instrumentu czeka wiele wydarzeń. Z Biskupizną sąsiaduje region Chazów, obejmujący swym zasięgiem 17 wsi na terenie gmin Rawicz, Miejska Górka, Pakosław i Jutrosin. Od trzech lat pod koniec sierpnia odbywa się tam Międzynarodowy Festiwal Muzyków Ludowych, na którym prym wiodą dudziarze – nie tylko z Polski, ale i zza granicy. To stosunkowo nowa inicjatywa integrująca środowisko. Wieloletnią tradycją z kolei może poszczycić się odbywający się od początku lat 90. XX wieku w Bukówcu Górnym (pow. leszczyński) Konkurs Kapel Dudziarskich im. Piotra i Floriana Ratajczaków. To miejscowość słynąca ze szczególnej dbałości o gwarę oraz z funkcjonowania od lat 30. XX wieku Zespołu Regionalnego im. Anny Markiewicz i Kapeli Dudziarskiej Manugi (jeden z muzykantów wystąpił w filmie Pawła Pawlikowskiego „Zimna wojna”). Kończąc wakacyjne wojaże, koniecznie trzeba odwiedzić Zbąszyń i Biesiadę Koźlarską, bo tylko tam można spotkać budowniczych i muzykantów grających na koźle czarnym i koźle weselnym – białym, a przy okazji posłuchać zespołów ze Zbąszynia i Dąbrówki Wielkopolskiej.
OWIJOKI I WALCERKI
Turniej został zorganizowany przez Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego oraz Wielkopolską Izbę Rolniczą.
Nieco inny charakter mają wydarzenia organizowane we wschodniej części Wielkopolski. Na obszarze dawnego Kaliskiego co dwa lata w lipcu – na malowniczo położonym terenie nad zalewem w Brzezinach – odbywa się Biesiada Folkloru Kaliskiego, która ma charakter konkursu. Podczas dwudniowych prezentacji występują zespoły śpiewacze, kapele ludowe, soliści oraz zespoły taneczne. To prawdziwa uczta estetyczna, bo każdy z zespołów prezentuje się w oryginalnych strojach. Szczególnie malownicze są kobiece zespoły śpiewacze – każdy z nich posiada inny wzór czepca, haftowanego na tiulu, które są wyjątkowe w skali kraju.
Na terenie powiatów południowej Wielkopolski przez całe lato działają Estrady Folkloru Południowej Wielkopolski, którym coraz częściej towarzyszą potańcówki „na dechach”. Jest to jedyna okazja, by potańczyć owijoki i walcerki do muzyki granej na żywo przez mistrzów muzyki tradycyjnej.
Do turnieju zgłosiło się 15 kół gospodyń wiejskich w czterech konkurencjach: kulinarnej, literackiej, rękodzielniczej i sprawnościowej.
W tym roku miało miejsce też wydarzenie, które mam nadzieję zagości na stałe w kalendarzu imprez kulturalnych. W jednym z oddziałów Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej w Russowie odbył się pierwszy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Południowej Wielkopolski. Podczas gdy uczestniczki mierzyły się w czterech konkurencjach – kulinarnej, sprawnościowej, rękodzielniczej i literackiej – na rozstawionej w parku scenie oglądać można było prezentacje zespołów tanecznych i śpiewaczych. Z kolei zespoły z całej Wielkopolski spotkać można na Wojewódzkim Przeglądzie Folklorystycznym, który w 2018 roku odbywał się w Muzeum Narodowym Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie, a także – zawsze w ostatni weekend czerwca – na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Także i tam Wielkopolanie licznie się prezentują, przywożąc co roku wiele nagród i wyróżnień.
Tekst ukazał się w dodatku do „Głosu Wielkopolskiego”, Kultura u Podstaw, Szlaki/Wielkopolska, 29–30 września.
ANNA WERONIKA BRZEZIŃSKA – dr hab. prof. UAM, etnolożka i instruktorka rękodzieła artystycznego. Pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM. Członkini Rady ds. niematerialnego dziedzictwa kulturowego przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Aktualnie prowadzi badania nad regionalnym wzornictwem Wielkopolski, współpracując z Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej.
CZYTAJ TAKŻE: Zachwyt na szlaku
CZYTAJ TAKŻE: Śladami
CZYTAJ TAKŻE: Szlakiem dębów i ptaków
ZOBACZ TAKŻE: Turniej Kół Gospodyń Wiejskich Południowej Wielkopolski
